Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev fevralın 6-da Brüsselə səfəri zamanı Avropa Parlamentinin sədrindən başqa (görüşdən imtina həmin gün Avropa Parlamentində Azərbaycanda insan haqları və demokratiya ilə bağlı dinləmələrin keçirilməsinə etirazın forması idi) Avropa İttifaqının strukturlarına rəhbərlik edən bütün şəxslərlə görüşdü. Bu sıraya Avropa İttifaqının prezidenti Donald Tusku, Avropa İttifaqının baş komissarı Jan-Klod Yunkeri, Avropa Komissiyasının enerji birliyi üzrə vitse-prezidenti Maroş Şevçoviçi və digər vitse-prezidenti, o cümlədən qurumun xarici siyasət məsələlərinə cavabdeh Federika Mogerini göstərmək olar.

İlham Əliyevin Brüsselə səfərini bir neçə aspektdən qiymətləndirmək olar.

Birincisi, İlham Əliyevin Brüsselə səfəri Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında strateji sazişlə bağlı sənədin hazırlanmasına start verdi. Hər iki tərəfdən nümayəndə heyətləri danışıqlara başladı. Məsələ burasındadır ki, Avropa İttifaqı Ukrayna, Gürcüstan və Moldova ilə assosiativ saziş imzalayıb və əməkdaşlıq bu sazişlər çərçivəsində həyata keçirilir. Bu sırada Avropa İttifaqı Gürcüstan və Ukrayna vətəndaşlarına tətbiq etdiyi vizanı ləğv edib. Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə assosiativ saziş imzalamadığından Brüssellə münasibətlərin perspektivini - prioritetləri özü üçün müəyyənləşdirməli idi. Ona görə də rəsmi Bakı təxminən bir il əvvəl Brüsselə assosiativ sazişdən fərqli – strateji əməkdaşlıq sazişi imzalamağı təklif etdi. Rəsmi Bakının arqumenti bundan ibarət idi ki, Azərbaycanın Avropa İttifaqına üzv olan 9 ölkə ilə artıq strateji tərəfdaşlıq sazişi var, oxşar sazişi bütövlükdə Avropa İttifaqı ilə də imzalamağa hazırdır. Aydındır ki, bu sənədin hazırlanması xeyli vaxt aparacaq, tərəflərdən hər birinin şərtləri olacaq. Buna baxmayaraq, İlham Əliyevin Brüsselə səfəri o deməkdir ki, rəsmi Bakı bu sənədin imzalanması müddətini qısaltmağa hazırdır.

İkincisi, Brüssellə strateji sazişin imzalanması rəsmi Bakıya həm də ona görə vacibdir ki, Avropa İttifaqı Azərbaycan qazının əsas alıcısı olacaq. İlham Əliyev Brüsseldəki danışıqların hər birində «Cənubi Qaz Dəhlizi» layihəsinə xüsusi önəm verirdi. Bu layihənin dəyəri 40 milyard dollardır. Azərbaycan prezidentinin də Brüsseldə vurğuladığı kimi, bu, enerji təhlükəsizliyi və enerji diversifikasiyası layihəsidir. Bu, nəinki dəhlizlərin, həm də mənbələrin diversifikasiyası deməkdir. «Cənub Qaz Dəhlizi» layihəsinin Avropa İttifaqı üçün böyük əhəmiyyətə malik olduğunu Federika Mogerini də İlham Əliyevlə görüşdə söylədi. O, bu layihənin Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və qaz təchizatının şaxələndirilməsində mühüm rolunu qeyd edərək Avropa İttifaqının bu layihənin reallaşmasına bundan sonra da dəstək verəcəyini vurğuladı. TAP və TANAP boru xətlərinin inşaası bitdikdən sonra Azərbaycan qazının əsas alıcıları məhz Avropa İttifaqı ölkələri olacaqlar. Buna görə də rəsmi Bakı qazın Avropaya çatdırılana qədər Brüssellə strateji əməkdaşlıq sazişini imzalamalıdır ki, həmin sənəddə Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında enerji əməkdaşlığı da öz əksini tapsın.

Üçüncüsü, Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun tikintisi başa çatmaq üzrədir. Bu dəmir yolu ilə daşınacaq yüklərin də əsas ünvanı Avropa İttifaqı ölkələri olacaq. Təsadüfi deyil ki, İlham Əliyev Brüsseldəki görüşlərində bu dəmir yolunun vacibliyi haqqında da fikirlər söylədi. İmzalanacaq sənəddə Avropa üçün Azərbaycanın tranzit ölkə statusunun vurğulanması da rəsmi Bakının maraqlarına cavab verir.

Dördüncüsü, Avropa İttifaqı ölkələri Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarıdır. Statistika da bundan xəbər verir. Hazırda Azərbaycan post-neft dövrünü yaşayır. İlham Əliyev qeyri-neft məhsullarının inkişafına xüsusi əhəmiyyət verir və bunu hökumətin hər toplantısında vurğulayır. Ancaq istehsal olunan və olunacaq qeyri-neft məhsulları üçün bazarlara çıxış vacibdir. Avropa İttifaqı geniş bazardır. Ona görə də Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında imzalanacaq sənəddə ticarət münasibətləri də əksini tapmalıdır. Ancaq bundan əvvəl Azərbaycan Dünya Ticarət Təşkilatının üzvü olmalıdır. Bu məsələ Brüsseldəki görüşlərdə Azərbaycan tərəfinin diqqətinə bir daha çatdırıldı. Ona görə də rəsmi Bakı 2017-ci ildə Dünya Ticarət Təşkilatına üzvlük danışıqlarını sürətləndirməlidir. Əgər bu olmazsa, Bakı ilə Brüssel arasında strateji sazişin hazırlanması prosesi də ləngiyəcək.

Beşincisi, Avropa İttifaqı ilə imzalanacaq sənəddə insan haqları və demokratiya mövzularına da diqqət yetiriləcək. Təsadüfi deyil ki, Donald Tusk İlham Əliyevlə birgə mətbuat konfransında Azərbaycan prezidenti ilə bu mövzular ətrafında da fikir mübadiləsi apardığını dedi. Avropa İttifaqı ilə strateji əməkdaşlıq sazişi imzalandıqdan sonra Azərbaycan hakimiyyəti söz və fikir azadlığı məsələlərinə həssas yanaşmaq məcburiyyətindədir. Əks halda Avropa İttifaqının müxtəlif institutları daima Azərbaycanla əməkdaşlıq edən Avropa komissarlarına təzyiq edəcəklər ki, rəsmi Bakıya təsir etsinlər.

Beləliklə, Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsi imkanları rəsmi Bakının əlindədir. Rəsmi Bakı üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirəcəyi vədini verərsə, Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə arasındakı məsafəni qısaldacaq. Məsələn, Gürcüstan bu istiqamətdə atdığı addımlar sayəsində Avropa İttifaqının gürcülərə tətbiq olunan vizanın ortadan qaldırılmasına nail oldu. Azərbaycanın da eyni yanaşmaya ehtiyacı var.