“Pambıqçıların zəhərlənməsi təxribat deyil”

Ekspert səbəbləri göstərdi: “Təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilmir”

“Özəl şirkətlər pambıqçılara zülm edirlər”

Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Nicat Nəsirli Modern.az-a məhz bu versiyalar üzrə açıqlama verib. O, əsas səbəb kimi pambıq tarlalarında təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilmədiyini bildirib:

“Bayram günlərində bəzi pambıq sahələrində müşahidələr apardım. Nöqsanları görmək üçün sırf bu sahənin mütəxəssisi olmağa da ehtiyac yoxdur. İmişli, Beyləqan, Ağcabədinin bəzi pambıq sahələrində olanda gördüm ki, nəinki təhlükəsizlik qaydalarına, ümumiyyətlə bir çox mühüm qaydalara əməl olunmur. Zəhərli dərmanlar - pestisidlərlə davranışa gəldikdə, insanlar bu sahədə tam bilgisizdir və maarifləndirmə tədbirlərinə ehtiyac var. Pambıq sahələrində işləyən qadınlar nəinki təhlükəsizlik qaydalarını, adi hava şəraiti, pambıq sahəsində görəcəkləri işin məğzini belə bilmirlər. Pambıq texniki bitki olduğuna görə məxsusi qulluq tələb edir. Məsələn, iyunda alaq otunun vurulması aparılır (kətmənləmə). Bizdə kətmənləmə əl əməyilə edilir, bütün dünyada isə bu sahə tam mexnaikləşdirilib. Texnika sahənin bu başından girib, o biri başından çıxır. Azərbaycanda böyük maliyyə vəsaitləri olmasına baxmayaraq, MKT şirkətləri pambıqçılara zülm edirlər. Ünsiyyət zamanı bəlli oldu ki, 5 qadın birlikdə orta hesabla bir sot yerdə alaq vurur. Bu çox çətin prosesdir. Kətmən iki funksiyanı yerinə yetirir: alaqları vurur və bitkinin dibini boşaldır. Yəni bir insan gün ərzində iki funksiyanı yerinə yetirir. Mən orada olduğum müddətdə günün istisində, təxminən 40 dərəcə temperaturda qadınlar dayanmadan çalışırdı. Axı bunlar insandır.

İkinci ciddi problem ondan ibarətdir ki, bir çox pambıq sahələrinə ağır pestisidlər vururlar. Bir azdan sovkaya qarşı mübarizə başlanacaq. Şirkətlər ora ağır pestisidlər, funksidlər tətbiq edəcəklər. Biri ziyanvericilərə, ikincisi zərərvericilərə qarşıdır. Tamamilə fərqli şeylərdir. Yenə də təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməyəcəksə, anoloji hal təkrarlanacaq”.

Ekspert əvvəlki illərə nisbətdə bu sahədə ciddi dəyişiklik olmamasına baxmayaraq, kütləvi zəhərlənmə səbəblərini məhz təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməməsində görür:

“Ümumilikdə Tərtər, Saatlı, İmişlidə baş verən hadisələrdə müxtəlif versiyalar irəli sürülür. Mənim gəldiyim qənaət bundan ibarətdir ki, zəhərlənmələr təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilmədiyindən olub. Yadımdadır, Sovet dövründə bizi də tarlaya aparırdılar. Hətta biz sahədə olarkən dərmanlama xüsusi təyyarələrlə edilirdi, amma zəhərlənən olmurdu. Dünən uzun müddət Azərbaycanda pambıqçılıqla məşğul olan şəxslərlə əlaqə saxladım. Onlar da təsdiqlədilər ki, bunlar Azərbaycanda pambıqçılıq sahəsində qeydə alınan ilk kütləvi zəhərlənmələrdir. Doğrudur, pambıq da həminkidir, onu becərənlər də həmin adamlardır. Amma adi təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməyib. Özüm şahidi oldum ki, kətmən vuran insanların heç birinin ağzında respirator yox idi. Zəhərlənənlərin əyində mühafizə geyimi, respirator, uzunboğaz çəkmələri olmayıb”.

İnam Kərimovun etirafı...

Dərmanlama zamanı istifadə müddəti keçmiş preparatlardan istifadəyə gədikdə, N.Nəsirli bunun ciddi qanun pozuntusu olduğunu vurğulayıb:

“Bütün pestisidlər və funksidlər iyulun 1-dək Fitosanitar Xidmətin laboratoriyalarından sınaqdan keçirilməli, sertifikat almalı, ondan sonra təsərrüfata tətbiq olunmalı idi. Məlum olur ki, pestisidlər və funksidlər ölkəyə gətirilir, laboratoriyalarda sınaqdan keçirilmədən təsərrüfatlara tətbiq olunur.  Böyük ehtimalla dərmanların sınağı aparılmayıb. Bu sahənin dövlət nəzarətini həyata keçirən bir qurum kimi Dövlət Fitosanitar Xidməti birbaşa məsuliyyət daşıyır. Nazir İnam Kərimov Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinin rəisi Camal Quliyevi vəzifəsindən azad etməklə, əslində etiraf etdi ki, qurum ciddi nöqsanlara yol verib.

Soruşmaq lazımdır ki, Xidmətin o dərmanları sınaqdan keçirmək üçün laboratoriyaları varmı? Bir sınaq keçirsinlər, ictimaiyyət də nəticələri görsün. Yoxdur belə laboratoriyalar. Baxmayaraq ki, Camal Quliyev bu sahənin qurucularından idi. Mən onu laborant işləyən dövrdən tanıyıram, kifayət qədər təcrübəli, məlumatlı alimlərdəndir, öyrənməyə və öyrətməyə meylli bir insandır. Buna iqtisadiyyat dilində “istehsalat xətası” deyilir. Böyük ehtimalla istintaq açıqlayacaq ki, dərmanlar özəl şirkətlər tərəfindən Azərbaycana gətirilib və sınaqdan keçirilmədən təsərrüfatlara tətbiq edilib”.

“40 dərəcə istidə pambıq yığılmamalıdır”

Ekspertin özlərinə görə, pambıqçılıqla məşğul olanlar bu sahədən xəbərsizdirlər: “Özləri etiraf edib ki, dərman başqa sahəyə vurulub, amma külək insanların işlədiyi sahəyə gətirib. Əslində bunun özü də öyrənilməli idi ki, dərmanlar külək vasitəsilə neçə kilometrə qədər yayıla bilir. Elə funksidlər var ki, çox güclü küləkdə belə ətrafa yayılmır. Amma elələri də var ki, zəif küləkdə belə 20-30 kilometr məsafəni qət edə bilir. Bunlar edilməyib, məsuliyyəti də Dövlət Fitosanitar Xidmətinin üzərindədir. Bir məsələni də diqqətə alaq ki, 1990-cı illərdən Azərbaycanda pambıqçılıq tənəzzülə uğramışdı. Son iki ildə bu sahəyə diqqət ayrılmağa başladı. Bu da faktdır ki, bir çox rayonlarda pambıqçılıq ənənələri, vərdişləri itib. İndi bu sahəyə rəhbərlik edənlər isə sahədən başı çıxmayan özəl şirkətlərdir. Pambığın əkilmə texnologiyasına belə əməl olunmayıb. Eləcə çiyidi səpib gediblər. Bundan da bilinir ki, nə pambığı əkənin, nə onu yığanların, nə də bu işə rəhbərlik edən sahibkarların həmin sahədən xəbəri var. Mən burada təxribat ehtimallarına inanmıram. Biz hər şeyə “bir şey olmaz” fikrilə yanaşdığımız üçün də belə nəticəyə gəlirik”.