Türk lirəsinin və İran realının ucuzlaşması Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna ziyan vura bilər, iqtisadçılar deyir.Onların sözlərinə görə, valyutaların ucuzlaşması Azərbaycanın ixrac etdiyi qeyri-neft məhsullarının qiymətlərinin bahalaşmasına və bazarda rəqabətliliyini itirməsinə gətirib çıxara bilər.
Türkiyədə şirkətləri olan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) valyuta ucuzlaşmasının ona nə qədər ziyan və ya xeyir gətirdiyi barədə danışmağın tez olduğunu deyir.
Azərbaycan Dövlət Neft Fondu da bu prosesdən narahat deyil.
Azərbaycanın Türkiyə ilə idxal-ixrac əməliyyatı ümumi ticarət dövriyyəsinin təxminən 12 faizini əhatə edir.
Rəsmi statistikaya görə, 2016-ci ildə Azərbaycanın ticarət dövriyyəsinin ümumi həcmi 18 milyard dollara yaxın olub.
Bunun çoxu Rusiya, Çin, Türkiyə və Böyük Britaniyanın payına düşüb.
İran İslam Respublikası bu sıralamada 13-cü yerdə qərarlaşıb.
İqtisadiyyat naziri Şahin Mustafayev bu ilin martında deyib ki, İranla ticarət dövriyyəsi 2017-ci ildə 16 faiz artıb.
Dövlət Gömrük Komitəsinin statistik məlumatına görə, Türkiyədən Azərbaycana iri ev quşları, iri heyvanlar, ərzaq və geyim məhsulları, müxtəlif texnika vasitələri və digər məişət məhsulları idxal edilir.
İrandan isə diri balıq, təbii bal, canlı bitkilər, kəsilmiş güllər, bəzi kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları və digər mallar gətirilir.
Türkiyəyə daha çox neft-qaz ixrac edən Azərbaycan İrana daha çox qeyri-neft məhsulları göndərir.
Dövlət Gömrük Komitəsinin saytında yerləşdirilmiş statistik məlumatların təhlilindən məlum olur ki, neft sektorunu çıxmaqla, Azərbaycan İran və Türkiyədən daha çox adda mal alır, nəinki bu ölkələrə ixrac edir.
SOCAR Azərbaycan Türkiyənin ən iri sərmayədarlarından biri sayıla bilər. Özəl investisiyalarla yanaşı, dövlət sektoru olan SOCAR Türkiyənin enerji sektoruna sərmayə yatırıb.
Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə rəhbəri İbrahim Əhmədov Türkiyədə lirənin ucuzlaşmasının quruma nə qədər ziyan və ya xeyir gətirdiyi barədə danışmağın tez olduğunu deyir.
SOCAR Türkiyədə bir neçə şirkətə sahibdir. Bunlardan ən böyüyü “SOCAR Türk Enerji AŞ”dir.
Şirkət sözçüsü İbrahim Əhmədov deyir ki, qurumun gəlirləri həm dollarladır, həm də lirəylə. “Buna görə də gəlirlərlə xərclər bir-birilə qarşılaşıb tarazlana bilir”.
Buna baxmayaraq, cənab Əhmədov bildirir ki, valyuta devalvasiyasının mənfi və ya müsbət təsirlərini ilin yekununda qiymətləndirmək olacaq.
Azərbaycan Dövlət Neft Fondu (ARDNF) vəsaitlərinin idarə olunması strategiyasının uzunmüddətli dövr üçün nəzərdə tutulduğunu deyərək maliyyə bazarlarındakı “qısamüddətli dalğalanmaları ziyan və təhlükə” hesab etmədiyini bildirir.
Fondun mətbuat xidmətindən bildirilib ki, onun vəsaitləri ABŞ dolları, avro və ingilis funt sterlinqi də daxil olmaqla 18 valyutada ifadə olunan aktivlərə investisiya edilib.
“Onlardan biri də türk lirəsidir və bu valyuta Fondun investisiya portfelinin 0,8 faizini təşkil edir”, açıqlamada deyilir.
Neft Fondundan bildirilir ki, müxtəlif valyutaların bir-birinə, yaxud ABŞ dollarına qarşı məzənnə dəyişkənliyi Fondun vəsaitlərinin alıcılıq qabiliyyətinə təsir etmir.
Təhlilçilər Türkiyədə lirənin ucuzlaşma səbəblərini Türkiyə hakimiyyətinin maliyyə sektoruna, Mərkəzi Bankın fəaliyyətinə müdaxilə etmək cəhdlərində və bunun xarici investorlarda narahatlıq yaratmasında görür.
İranda isə rialın dollara nisbətdə diqqət cəlb edən məzənnə itkisinin səbəbləri ABŞ-ın İranla nüvə sazişindən çıxması və ABŞ prezidenti Donald Trampın İrana qarşı sanksiyaları ağırlaşdırmasında axtarılır.
İqtisadi təhlilçi Samir Əliyev Türkiyədə lirənin ucuzlaşmasından Azərbaycana təsir edəcəyini düşünür: “Türkiyə Rusiya ilə yanaşı Azərbaycanın ən çox məhsul ixrac etdiyi iki ölkədən biridir. Türkiyə Azərbaycanın idxalında təxminən 15-17 faiz aralığında paya malikdir”.
Onun sözlərinə görə, lirənin ucuzlaşması Azərbaycan iqtisadiyyatına həm mənfi, həm də müsbət təsir göstərəcək: “Türkiyədən gələn mallar ucuzlaşa bilər, sosial baxımdan qiymətlərin ucuzlaşması əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə müsbət təsir edir. Amma bu, yerli istehsala da pis təsir edə bilər”.
Təhlilçi azərbaycanlı sahibkarların Türkiyəyə böyük həcmdə investisiya yatırdığını və daşınmaz əmlak bazarından istifadə etdiyini deyərək, onların bu ucuzlaşmadan zərərli çıxacağını proqnozlaşdırır.
Samir Əliyev düşünür ki, hər iki ölkədə iqtisadiyyatın pisləşməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün yaxşı gələcək vəd etmir və manatı təzyiq altında qoyur.
“Bu, Azərbaycan hakimiyyətinin qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirmək siyasətinə mənfi təsir göstərə bilər”, o deyir.
Samir Əliyev deyir ki, Türkiyəyə və İrana ixrac edilən məhsullar o ölkələrin bazarlarında baha qiymətə olacağı üçün rəqabətdə uduzacaq.
“Neft bahalaşır, narahatam ki, qonşu ölkələrdə baş verən proseslər hökuməti qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirmək planından əl çəkməsinə səbəb olsun və fokusu yenidən neft sektoruna yönəltsin”.
Samir Əliyev hesab edir ki, rialın ucuzlaşması Azərbaycana İrandan gələn turistlərin sayına mənfi təsir göstərəcək: “Amma Azərbaycandan səhiyyə məsələləri ilə bağlı İrana gedənlər, əksinə, arta bilər”.
çap et