Azərbaycan-İsrail dostluğu

Dövlət maraqları və əsrlərin sınağı - I yazı

Şimon Pereslə görüşdən sonra Prezident İlham Əliyevin açıqlaması bir daha göstərdi ki, Azərbaycan öz xarici siyasət kursunda İrsaillə əlaqələrin genişləndirilməsinə xüsusi önəm verir: "Bu gün biz ikitərəfli əlaqələrə dair vacib məsələləri, regional inkişaf məsələlərini, o cümlədən beynəlxalq əhəmiyyət daşıyan məsələləri nəzərdən keçirdik. İkitərəfli əlaqələr haqqında danışarkən əminəm ki, əlaqələrimiz bundan sonra daha da güclənəcəkdir. Bizim iqtisadi əməkdaşlığımızın çox yaxşı perspektivləri var. Biz kənd təsərrüfatı, turizm, elm, texnologiyalar sahəsində əməkdaşlıq haqqında da danışdıq, səhiyyə sahəsinə də toxunduq. Əminəm ki, bu sahələrdə və bir çox digər yeni sahələrdə yaxşı həll variantlarını tapa bilərik ki, onlar bizi bir-birimizə daha yaxın etsin" .

***

Sonrakı illərdə iki ölkə arasında münasibətlər daha da istiləşdi. Siyasi, hərbi-texniki və regional təhlükəsizlik sahələrində olduqca sıx əməkdaşlıq nümunələri yaradıldı və diplomatik əlaqələrin yarandığı ilk illərdən təməli qoyulmuş strateji xətt öz bəhrəsini verməyə başladı – İsrail Azərbaycanın Yaxın Şərqdəki ən yaxın və etibarlı müttəfiqinə çevrildi. Əməkdaşlığın ilk günlərindən elan olunan mövqe yeni dövrün tələbləri, geosiyasi müstəvidə oyun qaydalarının dəyişməsi və bir çox hallarda ədalətsiz prinsiplərə söykənməsinə baxmayaraq, İsrailin Azərbaycana münasibəti xüsusunda heç nə dəyişmədi. Eləcə də Azərbaycan, hətta qonşu ölkələrin müəyyən mənada narazılığı və münasibətlərin xarakterini yalnış istiqamətdə şərh etmələri fonunda İsraillə dostluq və tərəfdaşlıq ənənəsinə sadiq qaldı, öz mövqeyindən bir addım da olsa geri çəkilmədi. Nəticədə iki ölkə arasında münasibətlər ən yüksək səviyyəyə çatdı desək, yəqin ki, yanılmarıq. Eyni zamanda, İsrailin Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi kontekstində elan etdiyi mövqe də bu müddət ərzində xarakterini dəyişmədi. Bu gün də İsrail rəsmiləri Azərbaycanın haqlı mövqeyinin dəstəkləndiyini açıq şəkildə bəyan edirlər.

***

İkitərəfli əlaqələrin bugünkü səviyyəsinin əldə olunmasında İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun 2016-cı ildə Bakıya səfəri böyük rol oynadı. Bu səfərdən sonra informasiya texnologiyaları, hərbi-texniki, kənd təsərrüfatı və sair sahələr üzrə nəzərçarpacaq irəliləyişlər əldə olundu, yeni əməkdaşlıq sahələri müəyyən edildi. Bu da təsadüfi deyildi. 2016-cı ilin dekabrında keçirilən görüşdən sonra əlaqələrin daha da dərinləşəcəyinə dair mesajlar verilmişdi. Baş nazir Benyamin Netanyahunun Bakıdakı bəyanatlarını xatırlayaq: “Azərbaycan ilə İsrail arasında, Azərbaycan xalqı ilə yəhudi xalqı arasında möhkəm münasibətlər, yaxın dostluq var. Siz tolerantlıq, inklüzivlik ənənəsini qoruyub saxlamısınız. Yəhudilər özlərini burada çox rahat hiss edirlər. Sizinlə bizim aramızda ortaq dəyərlər var. Energetika Azərbaycan və İsrailin sıx şəkildə əməkdaşlıq etdiyi sahələrdən yalnız biridir. Kənd təsərrüfatı, təhsil, informasiya texnologiyaları və istənilən digər sahədə birlikdə möcüzələr yarada biləcəyimizə inanırıq. Bu cür əməkdaşlığı alqışlayırıq. Çünki düşünürük ki, nəticə etibarilə malik olduğumuz ən böyük resurs budur. Lakin düşünürəm ki, əlaqələrimiz mövzusunda nadir olan xüsusiyyət başqa bir şeydir. İsrail bir yəhudi dövlətidir. Azərbaycan müsəlman ölkəsidir və əhalisinin əksəriyyəti müsəlmandır. Burada hər iki ölkənin daha parlaq gələcəyini təmin etmək üçün yəhudilərlə müsəlmanların birgə işləməsinin şahidi oluruq. Bu, indiki dövrdə tolerantlığın, qarşılıqlı hörmətin olmaması fonunda çox parlaq bir nümunədir. İllər boyunca Azərbaycanda yəhudilərə qarşı göstərmiş olduğunuz qarşılıqlı hörmət, gözəl yanaşma bu əlaqələri, Azərbaycana olan rəğbətimizi və heyranlığımızı daha da gücləndirir. Dünya çoxlu dözülməzlik, çoxlu zülmət görür. Burada isə müsəlmanlar ilə yəhudilərin arasında əlaqələrin necə ola biləcəyinin, necə qurulmasının bir nümunəsi var. Əgər gələcəyin necə ola biləcəyini görmək istəyirlərsə, Azərbaycana gəlib İsrail ilə Azərbaycan arasındakı dostluq və tərəfdaşlığı görə bilərlər. Bu, sadəcə hər iki ölkə və xalq üçün yaxşı əlaqələrlə bərabər, həm də bütün region və dünya üçün faydalıdır".

Göründüyü kimi, Benyamin Netanyahu iki ölkə arasındakı münasibətlərin səviyyəsi, bu səviyyənin əldə olunmasında Azərbaycanın böyük rol oynadığını və ölkəmizin nəinki region, bütün dünya üçün nümunələr yarada bildiyini açıq şəkildə bəyan etdi. Baş nazirinin möcüzələr gözlədiyinə dair dedikləri isə, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, əlaqələrin daha da yaxınlaşdırılacağına açıq işarə idi.

***

Aydındır ki, xarici siyasət hər bir dövlətin dünya müstəvisində təsir imkanlarının genişləndirilməsinə, güclü və dayanıqlı mövqelərin əldə olunmasına hədəflənir. Dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi, milli təhlükəsizliyin təmin olunması xarici siyasətdə mühüm istiqamətlərdir. Mürəkkəb gedişli və dünya güclərinin hikkəli davranışlarının təsiri altında olan qlobal siyasətdə müstəqil xətt yürütmək olduqca çətindir. Lakin Azərbaycan Prezidenti öz xarici siyasətində yuxarıda qeyd etdiyimiz prinsipləri heç nəyə qurban vermədən beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlətimizin mövqelərini möhkəmləndirməyə müvəffəq ola bildi. İlham Əliyev ona nail oldu ki, Azərbaycanın müstəqil siyasətini dünya gücləri də qəbul etmək məcburiyyətində qaldılar. Azərbaycanın İsraillə münasibətlərinin dərinləşməsi də elə məhz İlham Əliyevin müstəqil siyasətinin nəticəsidir. Zaman göstərdi ki, bu, olduqca dəqiq seçimdir və bütün parametrlər üzrə Azərbaycanın dövlət maraqlarına cavab verir. Ortada ciddi göstərici var: Azərbaycan son 10 ildə İsrailə 5 milyard dollara yaxın hərbi sifarişlər verib. Azərbaycan Ordusunun təchizatında İsrail ikinci yerdə dayanır. Bu ölkə isə idxal etdiyi neftin təxminən yarısını Azərbaycandan alır. Müşahidələr və təhlillər göstərir ki, bu strateji xətt davam etdirilməli və iki ölkə arasında münasibətlərin bu günkü yüksək səviyyəsi qorunub saxlanılmalıdır.