Təhlilçilərin fikrincə, Rusiyanın Ukraynanın şərqindəki iki separatçı anklavına qoşun yeritmək qərarı Moskva ilə daha da yaxınlaşan, lakin beynəlxalq sərhədlərin birtərəfli qaydada yenidən müəyyənləşdirilməsini dəstəklədiyi kimi görünən Çini çətin seçim etməyə məcbur edir.
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin hökuməti bazar ertəsi günü özlərini müstəqil elan etmiş Donetsk və Luqansk Xalq Respublikalarını rəsmən tanıyıb və “sülhməramlılar” adlandırdıqları qüvvələrin mübahisəli bölgələrə daxil edilməsinə əmr verib.
Bu addımlar Putinin Ukraynanın dövlətçiliyini şübhə altına aldığı kəskin nitqindən sonra baş verib və onun genişmiqyaslı müdaxilə planlaşdırdığına dair narahatlığı daha da artırıb.
Bu ayın əvvəlində Putinlə görüşdən sonra Rusiya ilə “məhdudiyyətsiz” tərəfdaşlıq elan edən Çin lideri Tsi Tsinpin üçün vəziyyət çətinləşib. Bu görüş Rusiya və Çinin ABŞ-a qarşı durmaq cəhdi kimi yaxınlaşmasının son sübutu olub. Lakin Ukrayna məsələsi artıq bu genişlənmiş tərəfdaşlığın nə qədər uzağa gedə biləcəyini sınaqdan keçirir.
Analitiklər deyir ki, Çin çox güman ki, iqtisadiyyatına təsir edə biləcək xarici qarışıqlıqlardan narahatdır, xüsusən də Sinin qeyri-müəyyən hakimiyyəti olacağı gözlənilən daxili siyasi manevrlər ili ərzində. Uzun müddətdir ki, digər ölkələrin daxili işlərinə müdaxilənin əleyhinə olduğunu israr edən Çin beynəlxalq nüfuzuna zərbə vurmasından da narahat ola bilər. Şənbə günü Çinin xarici işlər naziri Vanq Yi Münhen Təhlükəsizlik Konfransında deyib ki, bütün xalqların suverenliyinə hörmət edilməlidir. “Ukrayna da istisna deyil”- deyə,, o əlavə edib.
Son həftələr ərzində Çin Ukraynada bütün tərəfləri təmkinli olmağa, eləcə də 2014-cü ildə Rusiya-Ukrayna sərhədində alovlanan zorakılıqdan sonra sülhü bərpa etməyə hesablanmış Minsk razılaşmalarına qayıtmağa çağırılıb.
Kaliforniyada yerləşən qlobal siyasət tədqiqatı RAND Korporasiyasının Asiya üzrə baş analitiki Derek Qrossman deyib ki, Ukraynanın iki mübahisəli ərazisini tanımaqla Putin Minsk razılaşmalarını “məhv edib” və bu prosesdə Çinin əsas müzakirə nöqtəsini aradan qaldırıb.. Qrossman Amerikanın Səsinə dediyinə görə, Rusiya müdaxilə edərsə, bütün bunlar tamamilə lazımsız olacaq.
Bazar ertəsi günü Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasında Ukrayna ilə bağlı fövqəladə iclasda danışan Çinin BMT-dəki nümayəndəsi Zan Cun bütün tərəfləri “təmkinli olmağa” çağıraraq yalnız qısa açıqlamalar verib. O, Minsk razılaşmasına toxunmayıb.
ABŞ-ın Alman Marşal Fondunun Asiya Proqramının direktoru Bonni Qleyzer deyib ki, Çin hələ ki, siyasətinə necə cavab verəcəyinə qərar verməyib.
Müəyyən mənada vəziyyət Rusiyanın Krım yarımadasını Ukraynadan ələ keçirdiyi 2014-cü ili əks etdirir. Həmin vaxt Çin də Ukraynanın ərazi suverenliyinə hörmət edilməli olduğunu, lakin Qərbin Rusiyanın “qanuni təhlükəsizlik narahatlıqlarını” nəzərə almalı olduğunu bildirərək cavab vermişdi.
Lakin o vaxtdan bəri geosiyasət dəyişib. ABŞ-Çin əlaqələri nəinki pisləşib, Çin iqtisadi və hərbi cəhətdən güclənib və indi ABŞ-ın gücünə meydan oxumaq qədər cəsarətlənib.
Çin, həmçinin Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinə qəti şəkildə qarşı çıxan Avropa ilə diplomatik və iqtisadi əlaqələrini pozmaqdan çəkinə bilər.
Bəzi təhlilçilər daha bədbindir. “Brookings” İnstitutunun baş elmi işçisi Robert Kaqan “The Washington Post” qəzetindəki redaktor məqaləsində Rusiya və Çinin “ABŞ-ın böyük üstünlüklərini alt-üst edə biləcək” əlaqələr qurmaqda qərarlı ola biləcəyini bildirib. “Ümumi maraq onların beynəlxalq asayişi pozmaq istəyidir”, - deyə yazıb.
çap et