Ukrayna müharibəsi altıncı ayına keçdiyi bir vaxtda bir çox analitiklər qışa qədər davam edən qanlı dalana dirənişin davam edəcəyini proqnozlaşdırırlar. Lakin bu amansız müharibədə bir neçə gözlənilməz hərbi, siyasi və diplomatik faktorlar meydana çıxıb. Müharibələr ən əsas dəyişənlərlə formalaşır: silah sistemləri və onların imkanları; liderlik və onun milli birliyə təsiri; döyüşçülərə iqtisadi və diplomatik dəstək verə biləcək ittifaqlar. Bunların hamısı Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsində rol oynayır və son həftələr hər birində nəticəni müəyyən etməyə kömək edə biləcək incə, lakin mühüm dəyişikliklər müşahidə olunub.Yeni faktorlardan biri ABŞ-ın HİMARS kimi tanınan raket sisteminin döyüş meydanında uğurudur ki, o, son bir neçə həftə ərzində Rusiyanın Ukraynanın daxilindəki döyüş məntəqələrini və komandanlıq məntəqələrini hədəfə alıb. Donbasda həftələrlə geri çəkildikdən sonra Ukrayna qüvvələri yenicə cəsarətlənir. Ukraynalı generallar şikayət edirlər ki, HİMARS çox effektivdir və bir avropalı məmura görə onlar aylar əvvəl çatdırılmalı idi. Ukrayna ordusunun komandanı general Valeriy Zalujnıy internetdə yazdığı bir yazıda, qismən HİMARS sayəsində vəziyyəti sabitləşdirməyə müvəffəq olduqlarını iddia edir. Onun sözlərinə görə, ABŞ raketləri “düşmənin nəzarət nöqtələrinə, döyüş sursatı və yanacaq anbarlarına hədəfli zərbələr endirmək üçün istifadə olunub”. Ukraynalıların onlardan səmərəli istifadə edə biləcəyi "konseptual sübuta" çatana qədər HİMARS-ı çatdırmaqdan ehtiyat edən Pentaqon indi əmin görünür. "Düşünürəm ki, cəbhə xəttində baş verənlərə əhəmiyyətli təsir oldu", – deyə Pentaqon rəsmisi keçən həftə bildirib.
Bu yay və payızda NATO-nun prioriteti son uğurları gücləndirmək üçün bu raketlərin daha çoxunu Ukraynaya çatdırmaq olacaq. Avropa rəsmisi bildirib ki, ABŞ və Avropa rəsmiləri silah istehsalını sürətləndirmək üçün müdafiə şirkətlərini səfərbər edirlər. Ukrayna qüvvələrinin təlimini genişləndirmək üçün yarış var. Britaniya hər 120 gündə 10.000 əsgər hazırlamağı planlaşdırır - bu rəqəm digər ölkələr tərəfindən artırılacaq. Rəsmilər deyirlər ki, Ukrayna qüvvələri bu yay cənubda, Xerson yaxınlığında hücumları genişləndirmək üçün kifayət qədər əmin ola bilər. Lakin yeni silahların və təlimlərin real təsiri döyüşlərdə gözlənilən qış sakitliyindən sonra gələn ilin yazında baş verə bilər. Avropa rəsmiləri bildiriblər ki, Ukrayna Rusiyanın yeni hücumlarını dəf etmək və bəlkə də müəyyən əraziləri geri almaq üçün daha yaxşı mövqe tutacaq.
İnsan liderliyi istənilən münaqişədə X faktorudur. Bu vəziyyətdə həm Ukrayna, həm də Rusiya prezidentləri Vladimir Zelenski və Vladimir Putinin güclü, birləşdirici liderliyindən faydalanır. Bu liderlərin daxili fikir ayrılıqları altında əyiləcəyinə dair proqnozlar özünü doğrultmadı. Hər iki prezident müharibədən əvvəl durduqları yerdən xeyli yuxarı reytinqə malikdirlər. Ukraynada Beynəlxalq Respublikaçılar İnstitutunun may ayında keçirdiyi sorğuda Zelenskiyə 94 faiz dəstək qeydə alınıb. “Ratings” Sosioloji Qrupunun apardığı yerli sorğular göstərir ki, Zelenskiyə dəstək dekabrdan fevral ayına qədər təxminən üç dəfə artaraq 31 faizdən 91 faizə yüksəlib. Rusiyada, rəqəmləri geniş şəkildə dəqiq hesab edilən Levada Mərkəzinin iyun ayı sorğusu Putini 83 faiz insanın bəyəndiyini göstərdi ki, bu da Rusiyanın işğalından əvvəlki yanvarla müqayisədə 14 bal çoxdur.
Zelenski, korrupsioner oliqarxların böyük gücə sahib olduğu parçalanmış ölkəni idarə edir. Müharibədən əvvəl Amerikanın birlik hökuməti yaratma çağırışına müqavimət göstərsə də, lakin indiyə qədər o, hər hansı böyük daxili zərbələrdən və ya cadugər ovlarından qaça bilib. Sonra bazar günü ölkənin baş prokuroru və daxili təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəri İrina Venediktova və İvan Bakanovun qəfil istefaya göndərilməsi gəldi. Zelenski onların Rusiyayönlü simpatizanları təqib etməkdə kifayət qədər aqressiv olmadıqlarını söylədi və loyal olmayan daha çox ukraynalı olduğunu bildirdi. Bu hərəkətlər əsas gərginliklərin sarsıdıcı xatırlatmaları idi. Lakin ukraynalı siyasətçilərə yaxın mənbələr deyirlər ki, indiyədək Zelenski ölkənin geniş kütləsinin rəğbətini özündə saxlaya bilib və bununla da oliqarxları ram edib.
Zelenski administrasiyasında daha impulsiv dəyişikliklər edərsə, onun ən qiymətli sərvəti olan birliyi təhlükə altına qoya bilər. Avropada İkinci Dünya Müharibəsi haqqında məşhur trilogiyanın müəllifi Rik Atkinson hər hansı bir müharibə dövrü lideri üçün xəbərdarlıq edir: “Müharibə zamanı işlər pis gedirsə, yüksək səviyyəli rəhbər vəzifələrdə baş verənlər, adətən, yuxarıda çatların olması, ola bilsin ki, eqoların toqquşması və ya günah keçilərinə ehtiyac olduğunu göstərir”. Bu xəbərdarlıq eyni dərəcədə Putinə də aiddir.
Müttəfiqlik məsələsinə gəlincə, Putinin qlobal nizamı yenidən qurmaq xəyalları, Zelenski rejiminin tez bir zamanda başını kəsmək planının iflasa uğramasından sonra çökdü. Putin NATO-nu darmadağın etmək əvəzinə, onu gücləndirdi, İsveç və Finlandiyanı pakta cəlb etdi və Rusiyanın şimal cinahına yeni təzyiqlər əlavə etdi. Lakin daima hiyləgər Putin bu həftə Ayətullah Əli Xameneyi və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüşmək üçün İrana səfər edərək cənub pilləsində diplomatik mövqeyini gücləndirməyə çalışdı.
Putinin Tehrana səfəri Rusiyanın qəddar silah gücünün təkbaşına Rusiyanı onilliklər ərzində qaça bilməyəcəyi bir münaqişənin içinə soxa biləcəyini bilən liderin siyasi təsir rıçaqları əldə etmək üçün yaradıcı cəhdidir. Bu, həm də hər iki tərəfin dalana dirənəcəyinə dair hazırkı tutqun proqnozu dəyişdirə biləcək diplomatik və hərbi kart dəstini xatırladır – və bu dəhşətli müharibənin son nəticəsi qeyri-müəyyən olaraq qalır.
çap et