“Onsuz da öyrənmək çətindir”

Bricit Makron fransızcanın müdafiəsində ...

Akademik qurumlar və bəzi məmurlar tərəfindən istifadə edilən gender-neytral yazı sistemi olan “inklüziv orfoqrafiya” sol təmayüllü gənclərlə ölkənin mühafizəkarları arasında davam edən mədəniyyət mübahisələrində məşhur mövzuya çevrilib.

“L'Obs” jurnalına danışan Bricit Makron, “Onsuz da fransızcanı öyrənmək çətindir. Gəlin bunu daha da mürəkkəbləşdirməyək. Bu, mədəni bir mövqedir” deyib.

Cinsiyyətini dəyişdirməyi seçən böyüklərə qarşı olmadığını izah edən Makron, fransızca dəyişiklikləri təşviq edən davranışları rədd edərək, “səssiz əksəriyyət” üçün danışdığını bildirib.

İngilis dilindən fərqli olaraq, fransız dili bütün isimlərə qadın və ya kişi artikli təyin olunduğu cinsiyyət dilidir.

Digər tərəfdən, getdikcə populyarlaşan bu sistem, kişi cinsinə aid sifətlərə və isimlərə qadın və cəm mənaları əlavə etmək üçün natiqdən defislə işarələnmiş -e və -s əlavə etməsini tələb edən alternativ, genderi əhatə edən qarşılıq yaratmağı hədəfləyir. Beləliklə, tələbələr (les étudiants) les étudiantes olur və qadın “e” əlavə edilərək həm kişi, həm də qız tələbələrin adı çəkilir.

Fransız dilində onlar/them ingilis əvəzliyi üçün formal ekvivalent olmasa da, inklüziv yazılarda il (he) və elle (she) qarışığı olan iel (tək) və ya iels (tək) və “yell” kimi tələffüz olunur.

İnklüziv orfoqrafiya indi sosialistlərin rəhbərlik etdiyi Paris Şurası və Sorbonna tərəfindən istifadə olunur, bəzi qurumlar, məsələn, Fransız dili ilə bağlı məsələləri idarə edən dövlət orqanı olan “Academie Française”, Amerikanın “sentimental” əlaməti olaraq sistemi rədd etməyə davam edir.

2017-ci ildə Şura hətta bu formatın inklüzivliyin təşviqinə zidd olduğunu və “fransız dilinin praktikasına və anlaşılmasına zərər verdiyini” qərara aldı.

Bricit Makron nadir hallarda siyasi səhnədə görünsə də, keçən il şəxsi əvəzliyini sadaladığı üçün Robertin lüğətinə hücum etmişdi.

O həmin vaxt demişdi ki, “İki əvəzlik var, il və elle”.