Fransada keçirilən son parlament seçkilərində prezident Makronu dəstəkləyən koalisiya ikinci yerdə qərarlaşıb. Seçkilər siyasi səfərbərliyin və sağ-sol duopoliyası əsasında ifrat sağçıların qarşıdurmasına yönəlmiş seçki ittifaqlarının şahidi oldu. Lakin Fransa prezidenti bu ikiliyi aradan qaldırmaq üçün həmişə siyasi həyatı parçalamağa və onu yeni təməllər üzərində qurmağa çalışıb.
Makron 2016-cı ildə siyasi layihəsini təqdim etdi və “Respublika İrəli” (indiki adı Renessans olaraq dəyişdirildi) adlı partiyanı təsis etdi. Növbəti il o, partiyası ilə prezident seçkilərinə qatıldı və seçicilərin təxminən 66 faizinin səsini alaraq ifrat sağçı rəqibi Marin Le Penə qalib gəldi. Makron Fransada və dünyanın bir çox ölkələrində kök salmış sağ-sol ikilisinə son qoymaq ideyasına əsaslanan siyasi layihə qəbul etdi. Həmin vaxt o, layihəsinin və siyasi hərəkatının prinsiplərinin “mərkəzçi, nə tam sağçı, nə də tam solçu” olduğunu söylədi.
Düzdür, dünya və Avropa sağ və sol arasında olan mərkəzçi partiyaları tanıyır, lakin layihədəki problem, Makronun özündə nə sağçı, nə də solçu olmayan yeni siyasi layihə təqdim etmək qabiliyyəti görərək partiyasının qapılarını hər iki cəbhədən olan üzvlərə açması oldu. O, partiyanın formalaşması üçün üzvlərindən heç bir siyasi fəallıq tələb etməyərək yeni tərəfdarlar cəlb etmək və təşkilati strukturunu qurmaq üçün sosial media platformalarına etibar edib.
Həqiqət budur ki, onun partiyası 2016-cı ilin aprelində yaradılanda böyük parıltıya malik idi və çoxlarını özünə cəlb edən yeni “dəb” kimi görünürdü. Çünki o dövrdə iki əsas cərəyan, sağ və sol partiyalar, xüsusilə Qollist mərkəz-sağ və sosialist mərkəz-sol bir çox böhranlarla mübarizə aparırdılar. Makron siyasi səhnədə mövcudluğuna son qoymaq üçün onları daha da zəiflətməyə qərar verdi. O, özünü təkcə mərkəzçi siyasi oriyentasiyaya malik biri kimi deyil, həm də onilliklər boyu Fransanın siyasi simasını formalaşdıran, De Qolun 1958-ci ildə Beşinci Respublikanı qurmasından sonrakı sülhpərvər və demokratik rəqabətə qayıtmaq üçün bir-birilə didişən ikililiyə son qoyacaq layihənin sahibi kimi görür.
Fransanın siyasi həyatında formalaşmış ənənəni pozan Makron iki əsas partiyanın üzvlərini onun partiyasına qoşulmağa çağırıb. “Sosialist Partiyasından olan solçular və Respublikaçılar Partiyasından olan sağçılar yeni formasiyaya qoşula bilər”, – deyib. Partiya həqiqətən iki qanaddan olanların qatışığına (həftəbecər) döndü. Əksəriyyəti gənclər olan bir çoxları partiyanı özlərinə “xilaskar” hesab edib, onu digərlərindən yüksək tutdular.
Həqiqət budur ki, mövcudluğu başqalarının zəiflətməkdən asılı olan və onların varlığına son qoymağa çalışan istənilən yeni siyasi layihə adətən hamının zəifləməsinə gətirib çıxarır. Əslində, Makron sağ və solçuları zəiflətməklə sonda özünü və partiyasını zəiflətdi. Eləcə də partiya layihəsində başqaları ilə rəqabət aparan, fikir ayrılığı ilə üzləşən uzaqgörən və proqram sahibi kimi yox, “xilaskar” məntiqi ilə başlayan siyasətçi ilkin parıltıdan sonra adətən tez çökür və ya zəifləyir.
Makron administrasiyasının sağçı və ya solçu kimi təsnif edilməməsini istədi. Daha sonra çoxları onun administrasiyasını həm populyar olmayan, həm də xalqa yaxın olan ənənəvi Qollist hüququndan çox ictimaiyyətdən uzaq “təkəbbürlü hüquq” kimi təsnif etdi. Son seçkilər keçiriləndə və birinci turda ifrat sağçı partiya önə keçəndə Makron “işğal etdiyi” sağ-sol ikilisindən başqa onu ifrat sağçıların təhlükəsindən xilas edəcək heç bir siyasi və seçki dueti tapa bilmədi. Fransa prezidenti adıçəkilən layihə ilə ölkəni siyasi böhrandan çıxarmadı, yalnız seçkilər üçün ittifaq quraraq ifrat sağçıların irəliləyişini müvəqqəti də olsa dayandıra bildi.
Prezident Makron administrasiyasının xülasəsi göstərir ki, sağ-sol duetinin aradan qaldırılmasına əsaslanan siyasi və partiya layihəsi iflasa uğrayıb. Üstəlik, Fransanın siyasi həyatının fundamental cəhətlərindən biri olan bu ikililiyin sağ qalması onu təsdiqləyir ki, sosial qarşılıqlı təsirlərin, fikir və maraqlar fərqliliyinin məhsulu olan siyasi duopoliyanı nə prezidentin qərarı, nə də partiya layihəsi ilə aradan qaldırmaq mümkün deyil. Siyasi həyatı müəyyən bir gündəmlə formalaşdıran Makron ilk müddət bunu etməyə çalışdı və sağı və solçuları zəiflətməyə müvəffəq oldu. Bu prosesin davamı kimi öz partiyası da tənəzzülə uğradı. Bu enişdən qorxan Makron ifrat sağçı təhlükə ilə mübarizə aparmaq üçün siyasi səhnədən silmək istədiyi sol-sağ duopoliyasına təkrar müraciət etdi.
Düzdür, cəmiyyətlər hər cür siyasi ikiliklərə münasibətdə bir çox transformasiyaların şahidi olublar. Sağla solun qarşıdurması zaman-zaman bir çox mərhələdən ibarət inqilabi və qanlı münaqişədən dinc vətəndaş qarşıdurmasına çevrilib. Sol və sağçıların proqramları arasında son əsrdə fikir ayrılığına düşdüyü bir çox məsələlərdə artıq uzlaşma var. Daha doğrusu, sağ və sol arasında intellektual və siyasi uçurum bir çox hallarda ətraf mühit, nəsillərarası münasibətlər, mədəniyyət və dini mühafizəkarlar və liberallar arasında fikir ayrılıqları ilə bağlı yeni, daha dərin bölünmələrin xeyrinə marjinallaşdırılıb.
Bəli, siyasi, sosial və mədəni qarşılıqlı əlaqələr yeni dixotomiyalar yarada bilər, lakin bunlar Makronda olduğu kimi, cəmiyyəti siyasi modaya uyğun formalaşdıran prezident fərmanı və ya zamanla uğursuzluğa düçar olan və parçalanan totalitar ideologiyalar vasitəsilə baş verməyəcək.
çap et