Sudan ibarət okean peyklə bağlı çoxdan gözlənilən suala cavab verə bilərdi. Əsasən buz və qayadan ibarət olan Uran planetinin peyki “Ariel”in səthində yüksək miqdarda karbon qazı var. Lakin astronomlar buz halında olan bu karbon qazının oraya necə gəldiyini bilmirlər.Günəşdən Yerə görə ən azı 20 dəfə uzaqda olan Uran və onun peyklərində karbon qazı qaza çevrilərək kosmosa uçur. Buna görə də, Arielin səthində karbon qazını daim yeniləyən bir proses olmalıdır.
Əvvəlki tədqiqatlar karbon qazının Uranın maqnitosferi ilə “Ariel” səthindəki elektrik yüklü hissəciklərin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yeniləndiyini irəli sürmüşdü.
Yeni araşdırmada alimlər bu prosesin peykdən kənarda deyil, onun daxilində baş verə biləcəyi qənaətinə gəliblər. NASA-nın Ceyms Uebb Kosmik Teleskopu (JWST) vasitəsilə gözlənilməz kəşflər edən komanda, peykdə su okeanının ola biləcəyini bildirir.
Bir neçə gün əvvəl nəzərdən keçirilən “The Astrophysical Journal Letters” jurnalında dərc edilən araşdırmada, JWST-nin Arieldən yayılan işıq spektri ilə bağlı müşahidələri araşdırılıb.
Kimyəvi elementlər və molekullar işığı özünəməxsus şəkildə udur və yaydıqları üçün spektrdə müəyyən izlər buraxırlar.
Alimlər JWST müşahidələrini laboratoriyada simulyasiya edilmiş kimyəvi qarışıqların spektrləri ilə müqayisə ediblər. Məlum olub ki, Günəş sistemindəki ən zəngin karbon qazı yataqlarından biri Ariel peykindədir.
Arielin öz oxunda fırlanma vaxtı Uranın ətrafında fırlanma vaxtı ilə eyni olduğundan, peykin bir tərəfi heç vaxt planetə baxmır. Son araşdırmada peykin bu tərəfindəki buz təbəqəsinin karbon qazının miqdarına görə 10 millimetr qalınlaşdığı müəyyən edilib.
Tədqiqatçılar həmçinin ilk dəfə peykdə dəm qazı yataqlarının aydın əlamətlərini əldə ediblər. Alimlər deyirlər ki, dəm qazının bu şəkildə davam etməsi üçün ətraf mühitin temperaturu -245 dərəcə olmalıdır. Arielin səthinin orta temperaturu 18 dərəcədir. Araşdırmaya rəhbərlik edən Riçard Kartvrayt (Richard Cartwright), “Orada olmamalıdır” deyir: “Şübhə yoxdur ki, karbonmonoksitin aktiv şəkildə yenilənməsi lazımdır”.
Alimlər bildirirlər ki, bu yenilənmə qismən Uranın maqnitosferindəki hissəciklərlə qarşılıqlı əlaqə ilə izah oluna bilər, lakin belə bir miqdarın arxasında başqa bir proses dayanmalıdır.
Arielin səthindəki karbon qazı və karbonmonoksitin çox hissəsi peykin görünməyən səthindəki okeandan gələ bilər. Tədqiqatçılar fərz edirlər ki, bu birləşmələr səthdəki buz təbəqəsindəki çatlar və ya buzlu suyu püskürən partlayışlar vasitəsilə qalxa bilər.
Süxurların maye su ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan karbonat minerallarının əlamətlərinin müşahidəsi okean nəzəriyyəsini gücləndirir. Bununla belə, Kartvrayt bu müşahidənin təsdiqə ehtiyacı olduğunu bildirir və əlavə edir: “Bu karbonat xüsusiyyəti ilə bağlı düşüncələrimiz doğrudursa, bu, olduqca böyük bir şeydir, çünki bu, peykin səthində əmələ gəlməsi deməkdir”.
Yeni araşdırmalar göstərir ki, kifayət qədər öyrənilməmiş Uran və onun peyklərinə daha yaxından baxmaq lazımdır.
çap et