Əksər insanlarda artıq olmayan dizdəki kiçik bir sümük insanların iki ayaq üstə gəzməsinə imkan verə bilər.
Küncüt toxumu ölçüsündə yanal fabella sümüyü əhalinin təxminən 39 faizində mövcuddur. Diz qapağına yerləşdirilmiş bu sümük osteoartrit və ya artritdən əziyyət çəkən insanlarda iki dəfə çox rast gəlinsə də, bu barədə çox şey məlum deyil.
İngiltərədəki “King's College” Londondan olan tədqiqatçılar 93 fərqli primat növündə bu sümüyün olması ilə bağlı məlumatları araşdırıb və onun insanlarda fərqli şəkildə təkamül etdiyini qeyd ediblər.
Alimlər bu fərqliliyin ilk insanların dörd ayaq üstə yeriməkdən iki ayaq üzərində yeriməyə keçməsini təmin etdiyini düşünürlər.
“Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences” jurnalında dünən (sentyabr 11-də) dərc edilən məqalədə hominidlərdən başqa primatların əksəriyyətində bu sümük olduğu müəyyən edilmişdir.
Hominidlər ailəsinə insanlar, həmçinin şimpanze, oranqutan və bonobo kimi növlər daxildir.
Komanda son 100 il ərzində nəşr olunan araşdırmaları araşdıraraq dizdə küncüt kimi sümüklərin, o cümlədən yanal fabellanın mövcudluğunu təhlil etdi.
Hominiddən başqa növlərdə yan fabellanın həmişə başqa bir küncüt kimi sümüklə birlikdə əmələ gəldiyi müəyyən edilib.
Alimlər hesab edirlər ki, yanal fabella hominidlərdə digər primatlara nisbətən fərqli şəkildə inkişaf edib və beləliklə də fərqli bir məqsədə, yəni iki ayaq üzərində yeriməyə xidmət edib.
Bu, başqa oturaq sümük olmayan insanlarda yanal fabellanın görünüşünü izah edə bilər.
London “King's College”dən Tədqiqatın müəlliflərindən biri Mixael Berthaume, “Tez-tez səhv başa düşülən bu sümükün primatlarda birdən çox şəkildə təkamül edə biləcəyini və insanların bütün hominidlərin başlanğıcında meydana gələn fərqli bir təkamül formasına sahib olduğunu göstərir”.
Bu sümüyü yeni üsulla istifadə etmək “Australopithecus” kimi erkən insanlara dörd ayaq üstə yeriməkdən dik yeriməyə keçməyə imkan vermiş ola bilər.
Son 100 ildə insanlarda lateral fabella xəstəliyinə rast gəlinmə halları artmışdır. Tədqiqatçılar bunun daha yaxşı qidalanma və sümük qurmaq üçün resurslara sahib olması ilə izah oluna biləcəyini düşünürlər.
Fabellanın ikiayaqlılığı təmin etdiyini təsdiqləmək üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac olsa da, Berthaume tapıntıların ümidverici olduğunu deyir: “Biz bilirik ki, insanlardan başqa demək olar ki, bütün digər hallarda primatlar cüt-cüt fabella inkişaf etdirir. Primatların hərəkət tərzinin bu sümüklərin təkamülünə təsir etmədiyini də bilirik, bəs insanlar niyə fərqlidirlər?”
çap et