Qrenlandiyada bir dağın zirvəsinin dənizə çökməsi ilə baş verən “meqa-sunami” alimləri heyrətə gətirdi. Tbii hadisə 9 gün ərzində Yer kürəsini silkələməyə davam etdi. Ötən ilin sentyabrında bütün dünyada seysmik sensorlar tərəfindən qeydə alınan bu sirli siqnalların mənbəyi uzun müddət başa düşülmədi. Son xəbərlərə görə, araşdırmalar yekunlaşıb və təbiət hadisəsinin sirri açılıb.
Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, izlər Qrenlandiyanın şərqində yerləşən Dikson Fyordunda böyük bir sürüşmə baş verib. Dağın zirvəsindəki buzlağın əriməsi yamacın ağırlığını artıraraq zirvənin uçmasına səbəb olub. Bu böyük kütlənin dəniz düşməsi ilə 200 metr hündürlüyündə dalğa əmələ gəlib.
***
Dar fyordda sıxışmış nəhəng dalğa irəli-geri hərəkət edərək doqquz gün davam edən sirli silkələnmələrə səbəb olub. Alimlər hesab edirlər ki, Qrenlandiyada iqlim dəyişikliyi səbəbindən buzlaqların əriməsi oxşar sürüşmələri daha intensivləşdirib.
Beynəlxalq elmi qrup və Danimarka Hərbi Dəniz Qüvvələri doqquz günlük seysmik sirri həll etmək üçün əməkdaşlıq ediblər. Bu hadisənin təfərrüatları “Science” jurnalında dərc olunub. London Universitet Akademiyasından Stiven Hiks əvvəlcə seysmik siqnalların zəlzələyə bənzəmədiyini və buna görə də onu “naməlum seysmik obyekt” adlandırdığını bildirib.
Alimlər internetdə bu sirli siqnalı müzakirə etməyə başlayıblar. Hər 90 saniyədən bir qeydə alınan siqnallar sonda Qrenlandiyada baş verən sürüşmə və sunami ilə əlaqələndirilib. Peyk görüntüləri və hadisədən əvvəl çəkilmiş fotoşəkillər dağın çökməsi ilə bağlı ipuçlarını ortaya qoyub.
25 milyon kubmetrlik qaya kütləsinin suya dəyməsi nəticəsində 200 metr hündürlüyündə "meqa sunami"nin baş verdiyi hesablanıb. Bu dalğa fiyordda ilişib qalıb və enerjisini buraxa bilməyib və doqquz gün ərzində fiyordda irəli-geri getdi.
***
Alimlər bu hadisənin temperaturun artması səbəbindən Qrenlandiyada buzlaqların əriməsi nəticəsində baş verdiyini düşünürlər. Bu bölgələr qütb dairəsində turistlərin tez-tez ziyarət etdikləri yerlər sırasındadır. Xoşbəxtlikdən hadisə zamanı ərazidə heç bir kruiz gəmisi olmayıb.
Danimarka və Qrenlandiya Milli Geoloji Tədqiqat Xidmətindən Kristian Svenneviq qeyd edib ki, Arktikada oxşar hadisələr getdikcə adiləşir. Hiks bu hadisənin iqlim dəyişikliyinin yer üzünə necə təsir etdiyini göstərən ilk nümunələrdən biri ola biləcəyini ifadə etdi.
***
Dünya Meteorologiya Təşkilatının (World Meteorological Organization – WMO) “Afrikada 2023 İqlim Vəziyyəti” adlı hesabatına görə, qitənin iqlim dəyişikliyi ilə bağlı getdikcə daha ağır şərtlərlə mübarizə apardığı və iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün əsas təcrübələrlə bağlı qeyri-mütənasib yüksək xərclərlə üzləşdiyi vurğulanıb.
Hesabatda Afrika ölkələrinin ümumi daxili məhsulunda (ÜDM) orta hesabla 2,5 faiz itki yaşadığı və bir çox ölkənin ekstremal iqlim hadisələrinə cavab olaraq büdcələrinin təxminən 9 faizini istifadə etdiyi qeyd edilib.
Hesabatda deyilir ki, “”Qra Afrikada” iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma xərclərinin yaxın 10 ildə hər il 30-50 milyard dollar və ya bölgənin ÜDM-nin 2-3 faizi arasında olacağı təxmin edilir. Əgər adekvat tədbirlər görülməzsə ekstremal ölüm 2030-cu ilə qədər Afrikada 118 milyona çatacaq”. Proqnozlara görə, gündə 1,90 dollardan az pulla yaşayan yoxsul insanların quraqlığa, daşqınlara və həddindən artıq istilərə məruz qalacağı gözlənilir.
Həmçinin bildirilib ki, Afrika ölkələri milli meteorologiya və hidroloji xidmətlərə daha çox sərmayə qoymağa üstünlük verməli və insanların həyatını və dolanışıq vasitələrini xilas etmək üçün iqlim dəyişikliyinə qarşı erkən xəbərdarlıq təşəbbüsünün həyata keçirilməsini sürətləndirməlidir.
çap et