Avropa sıxılmış qaza önəm verir

Təchizat təhlükəsizliyi üçün LNG investisiyalarına müraciət edən AB tutumun yarısını istifadə edir

Təbii qazda tədarük təhlükəsizliyini təmin etmək və resursların müxtəlifliyini artırmaq istəyən Avropa ölkələrinin Rusiya-Ukrayna müharibəsindən əvvəl 256,9 milyard kubmetr olan və mayeləşdirilmiş təbii qazın (LNG) alınmasına imkan verən qazlaşdırma imkanlarını bu ilin sonunda 26 faiz artımla 324,2 milyard kubmetrə çatdıracaqları gözlənilir.

Beynəlxalq Enerji İqtisadiyyatı və Maliyyə Təhlili İnstitutunun (Institute for Energy Economics and Financial Analysis – IEEFA) dərc etdiyi son məlumatlarıa əsasən, 27 Avropa Birliyi (AB) ölkəsi, Türkiyə və Böyük Britaniyanın ümumi qazlaşdırma qabiliyyətinin 2030-cu ildə 413,6 milyard kubmetrə çatacağı gözlənilir.

Bu ölkələrin 2021-ci ildə 256,9 milyard kubmetr olan və LNG-nin alınmasına imkan verən qazlaşdırma qabiliyyətini bu ilin sonunda 26 faiz artımla 324,2 milyard kubmetrə çatdıracağı təxmin edilir. Maraqlıdır ki, Avropa indiki imkanlarının yalnız yarısını istifadə edir.

2022-ci ildə Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlaması ilə Avropa ölkələri LNG sərmayələrinə diqqət yetirərək ildə 277,8 milyard kubmetr, 2023-cü ildə isə 312,9 milyard kubmetr qazlaşdırma gücünə çatıb.

Digər tərəfdən, bərpa olunan enerji mənbələrinin yayılması və enerji səmərəliliyi tədbirlərinə görə Avropanın qaz tələbatı azalmağa davam edir.

Ötən il son 10 ilin ən aşağı səviyyəsinə enən Avropanın qaz istehlakı 2024-cü ilin ilk yarısında illik bazda 5,4 faiz azalaraq 232,1 milyard kubmetrə düşüb. Bu dövrdə AB qaz istehlakı yüzdə 3,2 azalıb.

Bu ilin birinci yarısında Norveç və Böyük Britaniyada qaz istehlakı müvafiq olaraq 36 faiz və 13 faiz azalıb.

Qaz istehlakını ən çox azaldan AB ölkələri 18 faizlə Portuqaliya, 15 faizlə Malta və 14 faizlə Xorvatiya olub. Bu dövrdə Türkiyənin qaz istehlakı ötən ilin birinci yarısı ilə müqayisədə 4 faiz azalıb.

Finlandiyanın istehlakı 37 faiz, Yunanıstanda 30 faiz, Litvada 27 faiz, Estoniyada 25 faiz və İsveçdə 24 faiz artıb.

LNG idxal fakturası 21 milyard avroya gerilədi

IEEFA-nın son hesabatında LNG terminallarına investisiyalarla bağlı qiymətləndirmələr də aparılıb.

Təbii qaz istehlakındakı azalma meylinin LNG idxalına ehtiyacın azalması anlamına gəldiyinə diqqət çəkən hesabatda, “IEEFA, Avropanın bu yanacağa olan tələbatının bu il 11,2 faiz azalaraq 148 milyard kubmetrə çatacağını təxmin edir, bu da qitənin LNG istehlakında zirvəni artıq keçdiyini göstərir. 2030-cu ilə qədər LNG tələbinin 93 milyard kubmetrə düşəcəyi gözlənilir. LNG idxal terminalları azaldılmış istehlakdan təsirlənib. 2023-cü ilin ilk yarısında AB terminallarının orta istifadə nisbəti 62,8 faizdən aşağı, bu ilin həmin dövründə isə 47,2 faiz olub”.

İlin ilk yarısında Yunanıstanın LNG terminalından istifadə nisbəti 23 faiz, İspaniyada isə 27 faiz olaraq qeyd edildi.

IEEFA-nın məlumatına görə, eyni dövrdə AB-də LNG terminallarının yarısında istifadə nisbəti 50 faizdən aşağı olub.

Bununla belə, Avropa ölkələri yeni LNG idxal terminallarına sərmayə qoymağı planlaşdırır. IEEFA hesab edir ki, 2030-cu ilə qədər bu, Avropada 300 milyard kubmetrdən çox istifadə olunmayan LNG qala bilər.

İlin birinci yarısında AB ölkələri LNG-nin 46 faizini ABŞ-dan, 21 faizini Rusiyadan, 11 faizini Qətərdən, 10 faizini Nigeriya və Norveçdən, 8 faizini Əlcəzairdən, qalanını isə müxtəlif ölkələrdən alıb.

IEEFA, AB ölkələrinin ilin ilk yarısında LNG idxalına xərclərinin keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 41 faiz azalaraq 21 milyard avroya düşdüyünü təxmin edir.

Ölkələr LNG üçün ABŞ-a təxminən 10,5 milyard avro, Rusiyaya 3,5 milyard avro, Qətərə 2,1 milyard avro, Əlcəzairə 2,1 milyard avro və Nigeriyaya 870 milyon avro ödəyib. Qalan ödəniş Norveç, Misir və Trinidad və Tobaqo kimi ölkələrə edilib.

LNG idxalı üçün ödənilən məbləğ 2022-ci ildə 116 milyard avro, 2023-cü ildə isə 68,1 milyard avro olub.