İkinci Dünya müharibəsi zamanı nasist kodlarını açan “Bletchley Park” komandasının son üzvlərindən biri olan Betti ləqəbli Şarlotta Elizabet Uebb 101 yaşında vəfat edib. II. Bu, İkinci Dünya müharibəsinin ən böyük sirlərindən biri idi. İllərlə susmuş Şarlotta Uebb, Nasist Almaniyasının “Enigma” kodlarını çözən əfsanəvi komandanın soyadlarından biri idi. 101 yaşında dünyasını dəyişən Uebb tarixin gedişatını dəyişdirən gizli qəhrəmanlıq hekayəsi kimi ad çıxardı.
Enigma kodunu sındıran qadın
1941-1945-ci illər arasında İngiltərənin şimalındakı “Bletchley Park”da İngilis ordusunun qadın birliyində çalışan Uebb alman və yapon rabitə sistemlərini deşifrə etmək tapşırığı aldı. Daha sonra o, ABŞ Müdafiə Nazirliyində, Pentaqonda da çalışıb. O illərdə “Hacker” termini deyil, katib kimi vəzifə adları ilə tanınsa da, Uebb əslində tarixin ən təsirli kəşfiyyat əməliyyatlarından birində fəal rol oynadı.
Alman dilini bilməsi onun taleyini təyin etdi
Təvazökar ailədən olan Şarlotta Uebb 1937-ci ildə Almaniyada tələbə mübadiləsi proqramı çərçivəsində keçirdiyi vaxta görə bu məxfi missiya üçün seçildi. Tez bir zamanda alman dilində sərbəst danışmağa başlayan Uebb dil biliyi sayəsində şifrənin açılması bölməsinə daxil edildi.
İlk dəfə “Bletchley Park”da katibə kimi işə başlayan Uebb bu işi “olduqca darıxdırıcı” gördüyünü söylədi. Lakin o, daha sonra dekodlaşdırma qrupuna keçdi və kritik əməliyyatlarda iştirak etdi. Onun missiyası 1975-ci ilə qədər tamamilə məxfi saxlanılıb. Britaniya kral ailəsi tərəfindən şərəfləndirilən və Fransa tərəfindən “Legion d'Honneur” ordeni ilə təltif edilən Uebb, illərdir qadın əsgərlərə ilham olub. Qadınların Kral Ordu Korpusu Assosiasiyası Uebbin “onilliklər boyu qadınları ilhamlandırdığını” söyləyib. “Bletchley Park” həmçinin Uebbi kod qırıcıların tarixini ictimaiyyətə çatdırmaq üçün göstərdiyi səylərə görə təriflədi.
2011-ci ildə “Gizli Göndərmələr” adlı xatirə kitabı ilə susqunluğunu pozan Uebb 2023-cü ildə 100 illik yubileyi şərəfinə “Daha sirr yoxdur” kitabının genişləndirilmiş variantını nəşr etdirdi. Bu əsərində o, ilk dəfə həm missiyanın təfərrüatlarını, həm də “Bletchley Park”dakı həyatı açıq şəkildə təsvir etdi.
çap et