2025-ci ilin yazında dünya yenidən Yaxın Şərqə yönəlib. İran və ABŞ arasında artan gərginlik, birbaşa hərbi toqquşma ehtimalını gündəmə gətirib. Bəs bu ssenari nə dərəcədə realdır?
Nə baş verir?
Mart ayında ABŞ prezidenti, İranın nüvə proqramı ilə bağlı yeni razılaşma imzalanmasa, “sərt hərbi tədbirlər” görüləcəyini bəyan etdi. Buna cavab olaraq İranın ali lideri Ayətullah Xamenei, ölkəsinin “heç bir təzyiq qarşısında geri çəkilməyəcəyini” bildirdi. Siyasi ritorika hərbi hazırlıqlarla müşayiət olunur: ABŞ, Bəhreyn və Küveytdəki bazalarına bombardmançı təyyarələr yerləşdirib, İran isə Hörmüz boğazında raket sınaqlarını artırıb.
Səbəblər və risklər
ABŞ-ın məqsədi İranı regional təsirindən məhrum etmək və nüvə ambisiyalarına son qoymaqdır. İran isə bu təzyiqləri "suverenliyinə təcavüz" kimi qiymətləndirir. Hər iki tərəf daxili ictimai rəyə və seçkilərə oynayır — xüsusilə ABŞ-da qarşıdan gələn prezident seçkiləri fonunda “güclü lider” imici ön plana çıxır.
Beynəlxalq müstəvi
Fransa və Türkiyə kimi aktorlar münaqişənin diplomatik yolla həllinə çağırır. Lakin İsrail və bəzi Körfəz ölkələrinin İrana qarşı mümkün əməliyyatlara dəstək verməsi ehtimalı vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. BMT və Aİ isə sülh çağırışları etsə də, konkret təsir imkanları məhduddur.
Ekspertlərin proqnozu
Əksər analizlər 2025-ci ildə genişmiqyaslı müharibə riskini "yüksək, amma qarşısı alına bilən" kimi qiymətləndirir. Ssenarilər əsasən 3 istiqamətdə inkişaf edə bilər:
Məhdud hava zərbələri və cavab hücumları;
Diplomatik razılaşma ilə müvəqqəti sakitlik;
Qeyri-sabitlikdən doğan təsadüfi qarşıdurma.
... Hazırkı durum partlayış nöqtəsinə yaxındır. Amma diplomatiya və beynəlxalq təzyiq hələ də müharibəni dayandıra bilər. Hərbi əməliyyatlar yalnız İran və ABŞ üçün deyil, bütün region üçün dağıdıcı nəticələrə gətirib çıxara bilər.
çap et