Alimlər yeni araşdırmaya görə ilk dəfə laboratoriyada insan dişlərini uğurla böyüdüblər. London Kral Kollecinin tədqiqatçıları deyirlər ki, bu böyük irəliləyiş xəstələrə gələcəkdə itirilmiş dişləri bərpa etməyə imkan verə bilər, plomb və diş implantlarına alternativ təklif edir.Komanda, dişlərin inkişafı üçün lazım olan mühiti təqlid edən, hüceyrələrə siqnal göndərməyə və dişlərin formalaşmasına başlamağa imkan verən material hazırlayıb.
“King's College” London regenerativ stomatologiya direktoru Ana Angelova-Volponi, tədqiqatın diş baxımında inqilab etmək potensialına sahib olduğunu söylədi.
Tədqiqatda deyilir ki, köpək balıqları və fillər kimi bəzi heyvanlar yeni dişlər çıxara bilirlər, lakin insanların yetkinlik dövründən etibarən yalnız bir dəst dişi olur.
Buna görə də tədqiqatçılar dişləri bərpa etmək qabiliyyətinin stomatologiya üçün böyük bir sıçrayış olacağını düşünürlər.
Sabitləşən və zamanla uyğunlaşa bilməyən implant və plomblardan fərqli olaraq, tədqiqat xəstənin öz hüceyrələrindən hazırlanmış laboratoriyada yetişdirilən dişin çənəyə necə inteqrasiya edə biləcəyini və təbii diş kimi özünü təmir edə biləcəyini təsvir edir.
London İmperial Kolleci ilə birgə aparılan araşdırma 10 ildən artıqdır ki, davam edir. Stomatologiya, Ağız və Kraniyofasiyal Elmləri Fakültəsindən tədqiqatçı Xueçen Janq, “Plomb dişlərin təmiri üçün ən yaxşı həll yolu deyil. Zamanla diş quruluşunu zəiflədir, məhdud ömrü var və daha çox çürük və ya həssaslığa səbəb ola bilər”, – deyib.
İmplantlar invaziv cərrahiyyə və implantlarla yaxşı alveol sümüyünün birləşməsini tələb edir. Hər iki həll sünidir və uzun müddətli fəsadlar ehtimalı ilə təbii diş funksiyasını tam bərpa etmir.
Laboratoriyada yetişdirilən dişlər təbii olaraq yenilənəcək və həqiqi dişlər kimi çənəyə inteqrasiya edəcəklər. Daha güclü, daha uzun ömürlü və rədd edilmə riski olmayan bu dişlər plomb və ya implantlardan daha davamlı və biouyğun həll təklif edəcək.
Bu prosesi laboratoriyada yenidən yaratmaq üçün əvvəlki cəhdlər uğursuz oldu, çünki hüceyrələr effektiv ünsiyyət qura bilmirdi.
Tədqiqatçılar indi iki mümkün yanaşmanı araşdırırlar. İmplant yerləşdirməzdən əvvəl laboratoriyada bütöv bir dişi böyütmək və ya erkən mərhələdə olan diş hüceyrələrini birbaşa xəstənin çənəsinə yerləşdirmək, onların inkişafını davam etdirməyə çalışırlar.
“Dişləri ağızda yerləşdirmək üçün müxtəlif fikirlərimiz var. Biz gənc diş hüceyrələrini əskik dişin olduğu yerə köçürə və onların ağız içərisində böyüməsinə şərait yarada bilərik”, – Janq deyib.
Alternativ olaraq, xəstənin ağzına yerləşdirməzdən əvvəl bütün dişi laboratoriyada yarada bilərik. Hər iki variant üçün laboratoriyada çox erkən diş inkişaf prosesinə başlamalıyıq.
Angelova Volponi, “Sahə irəlilədikcə, bu cür innovativ texnikaların inteqrasiyası dişlərin təmiri və bərpası üçün davamlı və effektiv həllər təqdim etməklə diş baxımında inqilab etmək potensialına malikdir”, – deyib.
çap et