Bakı şəhəri zəngin tarixi və müasir arxitekturası ilə tanınsa da, hər yağışlı mövsümdə təkrar olunan su basqınları ilə üzləşir. Bu problem təkcə şəhərin infrastrukturunun çatışmazlıqlarını deyil, həm də urbanizasiya və idarəetmə sahəsindəki sistematik nöqsanları əks etdirir.
Su basqınlarının əsas səbəbləri
Köhnəlmiş və yetersiz yağış suyu kanalizasiya sistemləri
Bakıdakı yağış suyu kanalizasiya sistemlərinin əksəriyyəti 1970–1980-ci illərdə inşa olunub və bugünkü şəhərsalmaya uyğun gəlmir. Əksər hallarda sistem həm məişət tullantılarını, həm də yağış sularını eyni vaxtda ötürməyə çalışır. Bu isə intensiv yağıntı zamanı sistemin yüklənməsinə və küçələrin su altında qalmasına səbəb olur.
Normadan artıq yağıntı və iqlim dəyişikliyi
2024-cü ilin oktyabrında Bakıda yağıntı normanı 306% üstələyərək 86 mm-ə çatmışdı. Bu tip ekstremal hava hadisələri qlobal iqlim dəyişiklikləri ilə bağlıdır və şəhərin kanalizasiya sistemi belə yüklənməyə hazır deyil.
Nizamsız şəhərsalma və tikinti bumu
Son onilliklərdə Bakıda sürətli urbanizasiya müşahidə olunur. Yeni yaşayış kompleksləri, ticarət obyektləri və asfaltlanmış ərazilər torpağın suyu udmaq qabiliyyətini azaldır, təbii axın yollarını bağlayır və süni daşqınlar yaradır.
İdarəetmə və koordinasiya boşluqları
Yağış sularının idarəsi sahəsində səlahiyyət bölgüsü və cavabdehlik qeyri-müəyyəndir. Müxtəlif qurumlar arasında əlaqənin olmaması, tədbirlərin gecikməsi və reaktiv deyil, preventiv yanaşmanın yoxluğu vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Dünyada bu problem necə həll olunur: beynəlxalq təcrübə
Rotterdam, Niderland
“Resilient Rotterdam” strategiyası çərçivəsində şəhərdə yaşıl damlar, su saxlama meydançaları və su tutarlı parklar salınıb. Bu obyektlər yağış sularını yerində toplayır və su basqınlarının qarşısını alır.
Vuhan, Çin
“Süngər şəhər” (Sponge City) konsepsiyası ilə şəhər ərazisinə suyu udan materiallar, gölməçələr və yaşıl zonalar əlavə olunub. Bu yanaşma ilə yağış suları torpaq tərəfindən sorulur, kanalizasiyaya əlavə yük düşmür.
Dubuque, Ayova, ABŞ
“Bee Branch Creek” layihəsi təbii axın yollarını bərpa etməklə su basqınlarını azaldıb. Layihə çərçivəsində həm ekosistem bərpa olunub, həm də şəhər əhalisi üçün rekreasiya imkanları yaradılıb.
Bakı üçün təklif olunan həll yolları
Müasir və ayrılmış kanalizasiya sistemləri
Yağış və məişət suları üçün fərqli şəbəkələrin qurulması vacibdir. Bu, sistemin daha effektiv və çevik işləməsinə şərait yaradar.
Şəhərsalmanın yenidən tənzimlənməsi
Yeni tikililərin planlaşdırılmasında yağıntıların yönləndirilməsi, su saxlama infrastrukturlarının tikilməsi və yaşıl zonaların qorunması əsas şərtlərdən olmalıdır.
İqlim dəyişikliklərinə uyğunlaşma strategiyası
Bakı üçün uzunmüddətli davamlılıq planı hazırlanmalıdır. Buna texniki təhlillər, risk xəritələri, daşqın ehtimalı olan ərazilərdə layihələrin məhdudlaşdırılması daxildir.
İctimai maarifləndirmə və iştirakçılıq
Vətəndaşlar öz həyətlərində və binabaşında su ötürücü sistemlərə baxım etməyə, yağış sularını yığmağa təşviq edilməlidir. Bu, sistemə düşən ümumi yükü azaldar.
Bakı şəhərində su basqınları problemi yalnız təbii səbəblərlə izah oluna bilməz. Burada idarəetmə, planlaşdırma və davamlı infrastruktur yanaşmasının olmaması əsas amillərdir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, texnologiya, urbanistik yeniliklər və ictimai şüur bu problemi həll edə bilər. Əgər biz bu sahədə irəliləyişə nail olmaq istəyiriksə, yalnız boruların yox, yanaşmanın da dəyişməsinə ehtiyacımız var.
çap et