Pasxa fasiləsindən sonra atəşkəslə bağlı müzakirələrin əsl mahiyyətinə işıq salan yeni məlumatlar üzə çıxıb. Bir sıra əlamətlər göstərir ki, baş verən sakitlik təsadüfi deyil – bu, əslində, danışıqlar imkanlarının məqsədyönlü şəkildə yoxlanılması olub və bu proses, o cümlədən ABŞ üçün gözlənilməz nəticələr verib.Diplomatik mənbələrin bildirdiyinə görə, bu mövzu üzrə qeyri-rəsmi təmaslar artıq müəyyən müddətdir davam edir. Ağ Evin pasxa atəşkəsini “böyük irəliləyiş” kimi qiymətləndirməsi – rəsmi ritorikaya baxmayaraq – müəyyən siqnaldır: “Davam etməyə hazırıq”. Hazırda daha davamlı və hərtərəfli atəşkəs üzrə danışıqlar təşəbbüsü əsasən Vaşinqtondan gəlir.
Bu təsadüfi deyil. ABŞ daxilində uzanan qeyri-müəyyənlikdən və münaqişəyə fasiləsiz resurs yatırmaq zərurətindən bezginlik müşahidə olunur. Pasxa atəşkəsi texniki cəhətdən pauzanın mümkünlüyünü göstərdi. İndi bu pauzanın genişləndirilməsi istəyilə çıxış edirlər.
Diplomatik dairələrdən alınan məlumatlara görə, qeyri-rəsmi təmaslar artıq daha strukturlaşdırılmış və rəsmi danışıqlara keçid mərhələsinə qədəm qoyub. Lakin uğurlu nəticə şərtlərdən və razılaşdırılacaq mexanizmlərdən asılı olacaq. Burada xüsusilə üç məsələ önə çıxır:
– atəşkəsə nəzarətin necə həyata keçiriləcəyi və bu nəzarət mexanizmlərinin real effektivliyi;
– atəşkəsin pozulmasına görə sanksiya mexanizmləri və aydın nəticələrin müəyyən edilməsi;
– qarşı tərəfdən, yalnız Kiyev deyil, ön cəbhədəki hərbi hissələrdən də təminatlar tələb olunması.
Zəmanətlər məsələsi ən çox müzakirə doğuran mövzulardan biridir. Mənbələr bildirir ki, bəzi hərbi bölmələrin mərkəzləşdirilmiş komandanlığa tabe olmadan müstəqil hərəkət edə bilməsi ciddi risk kimi qiymətləndirilir. Əgər zəmanətlər yalnız siyasi bəyanatlarla məhdudlaşarsa, bu, faktiki olaraq atəşkəsin dayanıqlığını təmin edə bilməz.
ABŞ tərəfindən hərbi əməliyyatların intensivliyinin azaldılmasına maraq həm də daxili analitik hesabatlarla izah olunur. Xüsusilə, Ukraynaya tədarük olunan bəzi növ silahların ehtiyatlarının tükənməsi və onların bərpası üçün tələb olunan uzun müddət bu məsələdə mühüm rol oynayır. Bu kontekstdə atəşkəs ABŞ hərbi-sənaye kompleksinin nəfəs dərməsi üçün imkan kimi qiymətləndirilir.
Mövcud məlumatlara əsasən, may ayında ilkin danışıqların başlanması mümkündür. Lakin bu, dərhal cəbhə xəttinin bütün istiqamətləri üzrə atəşin tam dayandırılması olmayacaq. Əvvəlcə təhlükəsiz zona və humanitar “yaşıl dəhlizlər”in yaradılması kimi daha az mübahisəli məsələlər müzakirəyə çıxarılacaq. Bu, daha geniş razılaşmalar üçün şərait yaratmağa yönəlmiş addım olacaq.
Danışıqlar prosesi olduqca mürəkkəb keçəcək. Tərəflərin maraqları kəskin fərqləndiyindən, yaxın perspektivdə hərtərəfli razılaşmaya nail olunacağı real görünmür. Lakin may ayında prosesin başlanması artıq göstərir ki, hər iki tərəf – fərqli səbəblərlə olsa da – gərginliyin azaldılması yollarını axtarır. Bununla belə, xüsusilə nəzarət mexanizmləri və zəmanətlərə dair irəli sürüləcək tələblər Kiyev və onun tərəfdaşları üçün çətinlik yaradacaq və bu, prosesi tezliklə çıxılmaz vəziyyətə salma riski daşıyır. Qısa müddətdə asan və tez sülh əldə olunacağına dair illüziyalara qapılmaq olmaz.
çap et