Vatikan bu gün Katolik Kilsəsinin yeni papasını seçmək üçün seçkilərlə (Konklav) başlayır. Bu seçki son yarım əsrin ən qeyri-müəyyən və dramatik Konklavı kimi təsvir edilir.
Dünyanın bir neçə monarxiyasından biri olan Vatikanda həyəcan bu gün başlayır və kiçik bir qrup kardinallar tərəfindən seçki yolu ilə öz liderini seçir. Roma Papası Fransisin 12 illik vəzifəsindən sonra aprelin 21-də səhər saatlarında 88 yaşında vəfat etməsindən sonra Katolik Kilsəsinin ruhani rəhbərliyi, Vatikan Dövləti Prezidentliyi və Roma yepiskopu sede vacante (vakant vəzifə) kimi tanınan ofislərinin yeni sahibi müəyyənləşəcək.
Müxtəlif ölkələrdən Vatikana gələn 252 kardinal Papa Fransisin dəfn mərasimindən başlayaraq təxminən 10 gün ərzində kilsə məsələlərini, növbəti papanın profilini, kilsədəki cinsi zorakılıq və korrupsiya hallarını, xristian dünyasına verilməli olan mesajları, katolik kilsəsində qadınların rolunu, dünyanın gələcək sülh problemlərini və bir çox digər dünya düşündürən bir çox məsələləri müzakirə etmək üçün görüşlər keçirdilər. Bu kardinallardan yalnız 133-ü 80 yaşdan aşağıdır və papa seçkilərində iştirak edə bilər. Bu kardinallar 71 ölkədən gəlib və onların orta yaşı 70-dir, ən gəncinin 45, ən yaşlısının isə 79 yaşı var.
550 illik Sikstin kapellasının damında soba quraşdırılıb
Kardinal seçicilər bu gün yerli vaxtla saat 16:30 (Bakı vaxtilə 18:30) radələrində duaların nümayişi ilə Vatikan Muzeylərinin məşhur Sikstin kapellasına, Mikelancelonun nadir rəsmlərinə ev sahibliyində toplaşacaqlar. Xristianlıqda ən çox ardıcılları olan Katolik Kilsəsinin qurucusu və həvarilərin lideri olan Müqəddəs Pyotrun varisi sayılan Papanın müəyyən edilməsi üçün əsrlərdir keçirilən Konklav, 26-cı dəfə Sikstin kapellasında keçiriləcək.
Konklav üçün təmir edilən ibadətgahın içərisində yeni papanın seçilib-seçilməyəcəyinə dair dünyaya siqnal verəcək, ağ-qara tüstüləri ayrı-ayrılıqda yayacaq iki köhnə soba quraşdırılıb. Tüstünün rəngini xüsusi kimyəvi maddələr yaradır. Şapelin bacasından çıxan tüstü sobaların üzərinə quraşdırılmış 10 metr hündürlüyündə mis borularla həyata keçirilib. Kifayət qədər tüstülənmə riskinin qarşısını almaq üçün sobalarda elektrik müqaviməti və fan dəstəyi var. Şapelin döşəməsi qiymətsiz mozaikalardan ibarət olduğu üçün xüsusi taxta platforma ilə örtülüb. Kardinalların oturacağı stullar və stollar düzülüb.
“Extra omnes” (başqaları getsin) sözləri deyildikdən sonra Sikstin kapellasının bağlanacaq və sonra səsvermə başlayacaq və gündə 4 dəfə, səhər iki dəfə və günorta iki dəfə keçiriləcək. Lakin bu gün yalnız bir səsvermə keçiriləcək və yerli vaxtla saat 19:00 radələrində bacadan tüstünün qalxacağı gözlənilir. Təxminən 400 il əvvəl qoyulmuş qaydaya görə, seçki bülletenləri heç kimə göstərilmədən möhürlənmiş qutuya atılacaq.
Papalar ənənəvi olaraq kardinallar arasından seçilir, baxmayaraq ki, onlar vəftiz olunmuş katoliklər və subay kişilər olmalıdırlar. Bu vəzifəyə heç bir namizəd yoxdur. Ruhanilər papalığa xidmət edə biləcəyinə inandıqları istənilən kardinalın adını səsvermə bülleteninə yaza bilər.
Papanın seçilməsi üçün bir kardinal bütün səslərin üçdə ikisinin toplamalıdır. Əgər 34-cü turdan sonra hələ də lider seçilməsə, ən çox səs toplayan iki kardinal üçün əlavə seçkilər keçiriləcək. Bütün turlardan sonra səslərin üçdə ikisini toplayan din xadimindən bu vəzifəni qəbul edib-etməməsi və papalıq dövründə hansı apostol adı götürmək istədiyi soruşulacaq.
O, qəbul edildikdən sonra bülletenlər iplə asılaraq yandırılmaq üçün kilsədəki sobaya atılacaq. Əgər Vatikan Apostol Sarayının bacasından ağ tüstü çıxırsa, bu, yeni papanın seçildiyini bildirir. Qara tüstü o deməkdir ki, seçki bitməyib. Yeni papa əvvəlcə kilsəyə bitişik olan Ağlama otağına aparılacaq. Məlumdur ki, bu otağa papaların böyük məsuliyyətli bir vəzifəyə seçildikdən sonra yaşadıqları emosional gərginlik səbəbindən bəzilərinin ağladığı üçün bu ad verilib.
Burada yeni papa onu gözləyən üç fərqli ölçüdə cübbəyə uyğun ölçüdə geyinəcək. Bu arada “Archdeacon” kimi tanınan Kardinal, Müqəddəs Pyotr Bazilikasının lojasına qalxaraq meydanda gözləyən on minlərlə insana latın dilində “Habemus Papam (Papamız var)” elan edəcək.
Bundan sonra yeni papa eyni eyvandan xalqı salamlayaraq xeyir-dua verəcək. Bu arada, Konklavın qiyməti də maraq doğurur. “İl Messaggero” qəzeti Papa Fransisin seçildiyi 2013-cü ildə Konklavın təxminən 4,5 milyon avroya başa gəldiyini yazıb.
Gizlilik andını pozanlar xaric edilir
Əsrlərdən bəri davam edən ənənələrlə həyata keçirildiyi üçün dünyanın ən sirli və ən maraqlı seçkisi olan Konklav termini papalıq seçkilərinin çox gizli keçirilməsini ifadə edir. Konklav səs verərkən kardinallar əslində Sikstin kapellasında kilidlənir, bu da latınca “açarla kilidlənmiş” mənasını verən “cum clave” sözündən gəlir.
Müddəti qeyri-müəyyən olan “Konklav” başa çatana qədər kardinalların xarici dünya ilə əlaqəsi tamamilə kəsiləcək və onların cib telefonları və səsyazma və ya zəng edə bilən hər hansı elektron cihazları əllərindən alınacaq. Seçilən kardinallardan əlavə, Konklav zamanı müxtəlif sahələrdə xidmət edəcək yüzdən çox din xadimi də eyni rəftarla üzləşəcək və Vatikan daxilindəki Müqəddəs Marta qonaq evində qalmalı olacaqlar.
Dünyanın hər yerindən 5000-dən çox jurnalistin işıqlandıracağı seçkilərin məxfiliyini təmin etmək üçün yüksək texnologiyalı tədbirlər də həyata keçirilib. Vatikan sərhədləri daxilində də siqnal kəsiciləri işə salınacaq. Zabitlər də həmçinin Konklav qarşısında gizlilik andı içiblər. Bunu pozan dindarlar kilsədən xaric edilir, dünyəvi insanlar isə kilsənin bütün rəsmi imkanlarından məhrum edilir. Məlumdur ki, tarixdə ən uzun Konklav 1006 gün, ən qısası isə 10 saat davam edib.
Bölünmüş kilsədə qeyri-müəyyən seçimlər
Konklav Papa Fransisin vəsiyyət etdiyi bölünmüş kilsə kontekstində baş verir. Fransisin islahatlarına əlavə olaraq, kilsəni daha müasir və əsrlər boyu kənarda qalanları bölməklə ultra-mühafizəkarları qəzəbləndirdi. Qəzəbli kardinallar Papa Fransisin ölümündən sonra kilsəni fəlakətə sürüklədiyini bəyan etməyə davam etdi və yeni papanın heç vaxt onun xəttinə tabe olmaması barədə mesajlar verdi. Bununla belə, Vatikan ekspertləri bildirirlər ki, bu Konklavda mühafizəkarlar azlıq təşkil edir.
Mötədil mühafizəkarlar və mütərəqqilər isə Konklavın çox qısa müddətli olacağını və parçalanmanın olmadığı mesajını vermək üçün bəzi adlar üzərində razılığa gəlindiyini iddia edirdilər. Vatikanlı ekspert jurnalist Marko Politi xarici jurnalistlərlə keçirdiyi mətbuat konfransında bunun tamamilə yalan olduğunu və bu kardinalların bölünmüş Kilsənin reallığını ört-basdır etmək istədiklərini ifadə edərək, “Bu dramatik bir Konklavdır. Kilsə son yarım əsrdə heç vaxt bu qədər bölünməmişdi”, – deyib.
Katolik Kilsəsinin konkret ölkələrə diqqət yetirmədən daha qlobal olması lazım olduğuna inanan Papa Fransis ənənəni pozaraq, ilk dəfə onlara sahib olmayan bir çox ölkədən kardinallar təyin etdi.
Papa bu yeni ölkələrin, o cümlədən Cənubi Sudanın, onun təbirincə desək, “dünyanın gecəqonduları” olmasını təmin etməyə diqqət yetirdi. Hollandiyalı jurnalist Andre Vride bu seçkilərdəki kardinalların əksəriyyətinin bir-birini tanımadığını və bunun ciddi məsələ olduğunu bildirib.
Vatikanın hazırkı dövlət katibi kardinal Pietro Parolinin “təhlükəsiz sığınacaq” olaraq görüldüyünü və bu səbəbdən də sevimli kimi göstərildiyini deyən Vride, “Lakin onun keşiş kimi çox təcrübəsi yoxdur. O, daha çox bürokratdır və Vatikanın işini çox yaxşı bilir, lakin o, bizim yaşımız üçün bir az darıxdırıcıdır” dedi.
“Geosiyasət daha ağır olacaq”
Bəzi sevimli adlar tələffüz edilsə də, Konklavlar ümumiyyətlə qeyri-müəyyən və gözlənilməz olması ilə tanınır. Məsələn; 2013-cü il seçkilərində Argentinalı kardinal Xose Mariya Berqoglio gözlənilmədən seçildi, bu vəzifəni demək olar ki, heç bir Vatikan mütəxəssisi proqnozlaşdırmayıb. Yeni papanın son 12 ildə qarışıqlıq içində olan Kilsəyə əyləc basıb-baxmayacağı, yoxsa sələfi Fransiskin xəttini davam etdirəcəyi maraq doğurur.
Yeni Papa cinsi zorakılıq halları və katolik kilsəsindəki maliyyə korrupsiyasının uçqununa məruz qalan Vatikanın maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi, həmçinin yardımın sonradan azalması kimi məsələlərlə məşğul olacaq. Dünyada dinə marağın azalmasından danışmırıq. Konklavı 5-ci dəfə görən dinlər və xristianlıq tarixçisi Alberto Melloni dünyada qarşıdurmaların artmasına işarə edərək, “Yeni papa alov içində olan bir dünyada kilsəni yenidən dizayn etməli olacaq” dedi.
Vatikanda jurnalistlərə açıqlama verən kardinallar, ümumi inancın əksinə olaraq, geosiyasi maraqlara baxmadan, papanı tamamilə ibrətamiz, sürüsünün həqiqi çobanı ola bilən, kilsəni birləşdirib dünyaya sülh mesajı verə bilən lider kimi keyfiyyətlərinə görə seçəcəklərini bildiriblər. Lakin jurnalist Marko Politi deyir ki, geosiyasət bu seçkidə keçmişlə müqayisədə daha ağır olacaq. Vatikan eksperti təklif edir ki, kardinalların müzakirələrində Ukrayna və Qəzzada davam edən müharibələr, Papa Fransisin İslam dünyasına qarşı müsbət fəaliyyətlərini davam etdirməsi və ABŞ-da artan avtokratiya ilə bağlı artan narahatlıqlar kimi məsələlər yer alacaq.
Gizlilik andını pozanlar xaric edilir
Əsrlərdən bəri davam edən ənənələrlə həyata keçirildiyi üçün dünyanın ən sirli və ən maraqlı seçkisi olan Konklav termini papalıq seçkilərinin çox gizli keçirilməsini ifadə edir.
Konklav səs verərkən kardinallar əslində Sikstin kapellasında kilidlənir, bu da latınca “açarla kilidlənmiş” mənasını verən “cum clave” sözündən gəlir.
Müddəti qeyri-müəyyən olan Konklav başa çatana qədər kardinalların xarici dünya ilə əlaqəsi tamamilə kəsiləcək və onların cib telefonları və səsyazma və ya zəng edə bilən hər hansı elektron cihazları müsadirə ediləcək. Seçilən kardinallardan əlavə, Konklav zamanı müxtəlif sahələrdə xidmət edəcək yüzdən çox din xadimi və din xadimi də eyni rəftarla üzləşəcək və Vatikan daxilindəki Müqəddəs Martha qonaq evində qalmalı olacaqlar.
Dünyanın hər yerindən 5000-dən çox jurnalistin işıqlandıracağı seçkilərin məxfiliyini təmin etmək üçün yüksək texnologiyalı tədbirlər də həyata keçirilib. Vatikan sərhədləri daxilində də siqnal kəsiciləri işə salınacaq. Zabitlər həmçinin Konklav qarşısında gizlilik andı içiblər. Bunu pozan dindarlar kilsədən xaric ediləcək, dünyəvi insanlar isə kilsənin bütün rəsmi imkanlarından məhrum ediləcəklər. Məlumdur ki, tarixdə ən uzun Konklav 1006 gün, ən qısası isə 10 saat davam edib.
Bölünmüş kilsədə qeyri-müəyyən seçimlər
Konklav Papa Fransiskin vəsiyyət etdiyi bölünmüş kilsə kontekstində baş verir. İslahatlarına əlavə olaraq, o, kilsəni daha müasir və əsrlər boyu kənarda qalanları əhatə etməklə ultra-mühafizəkarları qəzəbləndirdi. Qəzəbli kardinallar Papa Fransisin ölümündən sonra kilsəni fəlakətə sürüklədiyini bəyan etməyə davam etdi və yeni papanın heç vaxt onun xəttinə tabe olmaması barədə mesajlar verdi. Bununla belə, Vatikan ekspertləri bildirirlər ki, bu Konklavda mühafizəkarlar azlıq təşkil edir.
Mötədil mühafizəkarlar və mütərəqqilər isə Konklavın çox qısa müddətli olacağını və parçalanmanın olmadığı mesajını vermək üçün bəzi adlar üzərində razılığa gəlindiyini iddia edirdilər. Vatikanlı ekspert jurnalist Marko Politi xarici jurnalistlərlə keçirdiyi mətbuat konfransında bunun tamamilə yalan olduğunu və bu kardinalların bölünmüş Kilsənin reallığını ört-basdır etmək istədiklərini ifadə edərək, “Bu dramatik bir Konklavdır. Kilsə son yarım əsrdə heç vaxt bu qədər bölünməmişdi” dedi.
Katolik Kilsəsinin konkret ölkələrə diqqət yetirmədən daha qlobal olması lazım olduğuna inanan Papa Fransisk ənənəni pozaraq, ilk dəfə onlara sahib olmayan bir çox ölkədən kardinallar təyin etdi.
Papa bu yeni ölkələrin, o cümlədən Cənubi Sudanın, onun təbirincə desək, “dünyanın gecəqonduları” olmasını təmin etməyə diqqət yetirdi. Hollandiyalı jurnalist Andre Vreede bu seçkilərdəki kardinalların əksəriyyətinin bir-birini tanımadığını və bunun ciddi məsələ olduğunu bildirib.
Vatikanın hazırkı dövlət katibi kardinal Pietro Parolinin “təhlükəsiz sığınacaq” olaraq görüldüyünü və bu səbəbdən də sevimli kimi göstərildiyini deyən Vreede, “Lakin onun keşiş kimi çox təcrübəsi yoxdur. O, daha çox bürokratdır və Vatikanın işini çox yaxşı bilir, lakin o, bizim yaşımız üçün bir az darıxdırıcıdır” dedi.
Asiyada katolikliyin getdikcə artdığına diqqət çəkən ekspertlər, babası çinli olan 68 yaşlı Filippinli kardinal Luis Antonio Taqlenin adını da sevimliləri sırasına daxil edirlər. Kardinal Parolindən sonra ikinci ehtimal adı olaraq xatırlanan Taqle, teoloji aydınlığı, gənclərə yaxınlığı və bir keşiş kimi istiqanlılığı ilə seçilir və ona “Asiyanın Fransisi” adı verilir.
çap et