Güney Azərbaycanda Xoy şəhərinin güneyindən keçən Qotur çayının düz qıyısında, çayın güney sahilində, Nəvayi kəndinin yanında sonralar “Haşiyə rud” adlandırılmış kəndin əsli adı “Aşarı” dır. Niyə Aşarı? Çayın aşdığı yerdə, aşarında yerləşən ərazinin adı bu coğrafi özəlliyinə görə “Aşarı” olub. Kəndə getmək üçün Qotur çayını keçməlisən.
“Aşarı” sözü sonra getdikcə “Həşəri”yə çevrilib. “Həşəri” bizdə ehtiraslı, şəhvətli anlamındadır. Bu da qabaqkı açıqlamaya görə kənd adı olaraq düz ola bilməz. Uydurmanın ustası olan farslar kəndlilərin “Həşarı” dediyi sözcüyü “Haşiyə rud” ediblər.
Yerli xalqın tələffüzü bütün dilçilik elmində dünyanın hər yerində təməl qaynaq sayılır. Uyqarlıq (mədəniyyət) alan araşdırmalarında qadınlar yox, 60 yaşdan yuxarı kişilərin danışdığı dil, tələffüz, işlətdikləri toponimlər, deyimlər, söz birləşmələri, dil quruluşu (qrameri) dilçilik elmində təməl qaynaqdır. Corc Yulz, Viktoriya Framkin, Susur, Çamski ... kimi dil bilginlərinin arasdırması bu yolda olub.
Amma savadsız xalqın bilgisi çox vaxt yanlışlara meydan açır. Hətta çox sadə sözləri belə açıqlaya bilmirlər. Örnək üçün “ön” sözcüyü bizim dilimizdə uşaq oyunlarında var. İndi uşaqlar küçədə, mədrəsədə oynayanda əl ələ verib oyunu bu sözlərlə başlayır:
“Əno, məno, mən çıxdım!” deyərək birinci, ikinci, üçüncü, ... oyunçunu seçirlər. Soruşsaz: “Əno, məno,” nədir? Özləri də ata-anaları kimi bilməyəcək.
Amma oxusaydılar, kitablarda düzünü öyrənərdilər. Düzü isə belədir: “Ən ön mən çıxdım!”
Başqa sözlə “Hamıdan qabaq, öncə mən çıxdım!” demək istədiklərini bilərdilər.
Başqa belə örnəklər çoxdur və yeni yazılarda təqdim olunacaq.
çap et