Neftdən əldə edilən kimyəvi həlledici olan heksan təkcə neft istehsalında istifadə edilmir. Kimyəvi elementə süd, yumurta, ət və hətta uşaq qidasında da aşkar rast gəlinir. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, bu zəhərli maddə insan orqanizminə heyvan yemi vasitəsilə keçir. Etiketlərdə qeyd olunmayan bu kimyəvi maddənin sağlamlığa təsiri narahatlıq doğurur.Ölümcül zəhər Heksan Fransada yağ, yumurta və yağlarda tapılıb. Heksan neft istehsalında istifadə olunan neft-kimya həlledicisidir. Soya, kolza, günəbaxan kimi toxumlardan maksimum yağ almaq üçün istifadə olunur. Bu prosesin sonunda qalan “turto” adlı bərk qalıq heyvan yemi kimi istifadə olunur.
Bu da heksan qalıqlarının heyvanlardan alınan süd, yumurta və ət kimi məhsullara keçməsinə səbəb olur.
***
Fransanın INRAE İnstitutunda aparılan bir araşdırma, heksanla işlənmiş yemlə qidalanan inəklərin südündə neft qalıqlarını aşkar edib. Alternativ olaraq istifadə edilən bitki mənşəli həlledicilərdə bu qalıqlar çox aşağı olub.
***
2024-cü ildə Fransanın şimalındakı supermarketlərdən alınan 54 qida məhsulunun analizində 25 məhsulda heksan qalıqları aşkar edilib. Onların arasında marqarin, yağ, yumurta, kərə yağı, toyuq var. Bu məhsullarda qalıq səviyyələri 0,01 və 0,4 mq/kq arasında dəyişir.
***
Heksan qida əlavəsi deyil, köməkçi texnoloji maddə kimi təsnif edildiyi üçün onun məhsul etiketlərində bəyan edilməsinə ehtiyac yoxdur. Yəni istehlakçı heç bir xəbərdarlıq etmədən tərkibində heksan qalığı olan məhsulu ala bilər.
Heksan sağlamlığa necə zərər verir?
Neyrotoksik: Sinir sisteminə zərər verə bilər;
Reprotoksik: Reproduktiv sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər;
Endokrin pozucu: Hormonal balansı pozur;
Uşaqlar üçün risklidir: Heksan izləri hətta uşaq qidasında da tapılır
***
Avropada heksan üçün qanuni limit 1994-cü ildən başlayır. EFSA bu limitləri yeniləmək üçün 2025-ci ilin iyun ayında qiymətləndirmə prosesinə başlayacaq.
Fransada bəzi brendlər artıq heksansız məhsullar təklif etməyə başlayıblar. Məsələn, "Les Petits Culottés" uşaq qidası markası həm heyvan yeminə, həm də həlledicilər olmadan yağ əlavələrinə nəzarət edir.
Fransada heksan istifadə edən neft zavodlarında baş verən iş qəzaları bu kimyəvi maddənin nə qədər tez alışan və zəhərli olduğunu bir daha ortaya qoydu. Dieppe şəhərində baş verən son partlayışda iki işçi həyatını itirib.
***
Fransa parlamentinin deputatı Riçard Ramos tərkibində heksan olan məhsulların satışını qadağan edən qanun layihəsi təklif edib. Qida sənayesi bu təklifə qarşı çıxır və yalnız limitlərin aşağı salınmasının tərəfdarıdır.
çap et