Kosmik duel

İki qalaktika arasında radiasiya müharibəsi

Avropa Cənub Rəsədxanasının Çilidəki Çox Böyük Teleskopundan (VLT) və ALMA teleskop şəbəkəsindən istifadə edən müşahidələr zamanı tədqiqatçılar bir-birinə saatda 1,8 milyon kilometr sürətlə yaxınlaşan iki qalaktikanı müşahidə ediblər. Müşahidələr təxminən 4 il davam edib.

Bir qalaktika, mərkəzindəki kvazar vasitəsilə digərinə intensiv ultrabənövşəyi şüalar göndərir. Bu şüalar əks qalaktikanın ulduz əmələ gətirən qaz buludlarını dağıdaraq yeni ulduzların yaranmasının qarşısını alır.

Tədqiqatçı Paskye Noterdam hadisəni “kosmik duelə” bənzədib. Sözügedən iki qalaktika 11 milyard işıq ili uzaqlıqdadır.

Tədqiqat göstərir ki, bu toqquşan qalaktikalar daha böyük qalaktikaya birləşmək prosesindədir.

***

Tədqiqat kainatda ulduzların əmələ gəlməsinin pik həddə olduğu “kosmik günorta” kimi tanınan dövrə dair mühüm fikirlər təmin edib.

“Hücum edən” qalaktikada yerləşən kvazar superkütləli qara dəlikdən güc alır. Qara dəliyə çəkilən qaz və toz milyonlarla dərəcəyə qədər qızdırır və güclü radiasiya əmələ gətirir. Bu partlayışlar hədəf qalaktikanın hidrogen molekullarını parçalayır və ulduz əmələ gəlməsini dayandırır.

Tədqiqat qrupunun üzvü Sergey Balaşev qeyd edib ki, bu təsir nəzəri cəhətdən məlum idi, lakin ilk dəfədir ki, birbaşa müşahidə olunur.

Tədqiqatçılar bu kvazarı ilk dəfə qeyri-adi xüsusiyyətlərinə görə minlərlə aşağı ayırdetmə spektrləri arasında gördülər. Lakin onun işığı çox güclü olduğundan, kvazarın ev sahibi qalaktikasından kənarda təfərrüatları aşkar etmək çətin idi. ALMA-nın yüksək ayırdetmə qabiliyyəti yaxınlıqdakı ikinci qalaktikanın görünməsinə səbəb oldu.

***

Alimlər müəyyən ediblər ki, qalaktikalar əslində minlərlə işıq ili uzaqdadır. Bu, ilk baxışdan bir-birinin üstündə görünsələr də, hələ də toqquşmanın ilkin mərhələsində olduqlarını göstərdi.

Harvard-Smithsonian Astrofizika Mərkəzindən Donq-Vu Kim qeyd etdi ki, erkən kainatda qalaktikaların birləşmələri daha tez-tez baş verir.