Uşaqların nitq prosesi təkcə sözləri tələffüz etməyi öyrənməkdən ibarət deyil, həm də onların zehni, sosial və emosional inkişafının əksidir. Bununla belə, bəzi uşaqlar öz yaşlarından gözlənilən nitq bacarıqlarını vaxtında əldə edə bilmirlər. Bəs bunun səbəbləri nədir?Uşaqların dil və nitq inkişafı bilavasitə onların idrak, sosial və emosional qabiliyyətləri ilə bağlıdır və onların həyatının ən kritik mərhələlərindən biridir. Bununla belə, bəzi uşaqlar öz yaşlarından gözlənilən nitq bacarıqlarını vaxtında əldə edə bilmirlər. Bu vəziyyətin valideynlər tərəfindən yaxından izlənilməsi lazım olduğunu bildirən pediatrlar nitq gecikmələri və erkən müdaxilənin əhəmiyyəti haqqında məlumat verirlər.
Valideynlərin diqqət etməli olduğu bəzi simptomları açıqlayan həkimlər, "Uşaq bir yaşında öz adını tanımırsa və ya hələ də bir yaş yarımda söz işlətmirsə, mütləq mütəxəssisə müraciət edilməlidir", – deyir. Nitqin inkişafının idrak prosesləri ilə sıx bağlı olduğunu və gecikmələrin erkən müalicəsinin vacibliyini vurğulanır. Əgər uşağın söz sayı kifayət qədər görünürsə, lakin diqqəti asanlıqla yayındırılırsa, bunun əsas səbəbi ətraf mühitin stimullaşdırılmasının olmaması ola bilər.
***
Dünyanın ən təcrübəli pediatrları nitq gecikməsinin ən çox yayılmış səbəblərindən biri smartfon və televizor kimi ekranlarında görür. Bu cihazlar tərəfindən təmin edilən birtərəfli və passiv stimullaşdırma uşağın ehtiyac duyduğu qarşılıqlı sosial qarşılıqlı əlaqəni təmin etmir: "Ekran uşaqların sosial ünsiyyət imkanlarını məhdudlaşdıraraq dil inkişafına mənfi təsir göstərir".
***
Nitq gecikməsinin təsirlərinin təkcə dil bacarıqları ilə məhdudlaşmadığını, eyni zamanda beyin inkişafına mənfi təsir göstərə biləcəyini qeyd olunur. Həyatın ilk üç ili beyin inkişafının ən sürətli olduğu kritik dövrdür. Bu dövrdə nitq gecikməsi uşağın zehni və sosial inkişafını poza bilər dedi. Bununla belə, bu pozulmalar erkən diaqnoz və düzgün müdaxilələrlə aradan qaldırıla bilər.
Uşağın nitqində ləngimə müşahidə edildikdə, bir-iki həftə daha gözləyək demək əvəzinə, vaxt itirmədən mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir. Erkən diaqnoz təkcə dil problemlərini həll etmir, həm də gələcəkdə yarana biləcək psixoloji və sosial çətinliklərin qarşısını ala bilər. Bəzən uşaqların vaxtında danışsalar belə, artikulyasiya problemlərinin ola bilər. Belə hallarda dil və loqoped və ya uşaq nevropatoloqlarından dəstək alınması lazımdır. Valideynlərə uşaqlarının ekran vaxtını məhdudlaşdırmağı tövsiyə edən həkimlər, bunun əvəzinə uşaqlarla çox söhbət etməli, oyun oynamalı və kitab oxumalıdırlar. Ən yaxşı yanaşma dil inkişafını yaxından izləmək və şübhə yarandıqda peşəkar kömək axtarmaqdır.
çap et