Almaniya və Avropanın aparıcı alimləri prezident Donald Trampın dövründə ABŞ-da baş verən siyasi dəyişikliklər və bunun NATO-nun etibarlılığı üçün gətirəcəyi nəticələr barədə xəbərdarlıq edib və avropalıları NATO-suz gələcək haqqında düşünməyə çağırıblar. Almaniyanın dörd aparıcı sülh və münaqişə tədqiqat institutu tərəfindən hazırlanan və siyasətçilərin böyük marağına səbəb olan illik hesabat “Sülhü kim xilas edəcək?” başlıqlı idi. Tədqiqatçılar hesabatda gələcəyə dair bədbin mənzərə yaradıblar və bu, 1987-ci ildən bəri bu qədər pessimist olan ilk sülh hesabatıdır. 2025-ci il Sülh Hesabatı Avropanın sülhün müdafiəsi üçün öz məsuliyyətini öz üzərinə götürməsi lazım olduğunu vurğulayır.Alman dilində nəşr olunan və Alman Yayım Korporasiyası (Deutsche Welle/DW) tərəfindən ingilis dilində sitat gətirilən hesabatın giriş hissəsində Ukrayna, Qəzza və Sudanda müharibələrin davam etdiyi, 122 milyondan çox insanın öz ev-eşiyindən didərgin düşdüyü və bütün dünyada bir çox digər şiddətli qarşıdurmaların baş verdiyi bildirilir. Məlumata görə, Atlantikanın o tayında prezident Tramp ölkəsini avtoritar dövlətə çevirməklə yanaşı, həm də xarici siyasətində qaydalara riayət etməkdən və əməkdaşlıq etməkdənsə, güc siyasətini üstün tutur.
Tədqiqatçılar ABŞ prezidenti və “Amerikanı yenidən möhtəşəm et” (MAGA) hərəkatının dünyanın ən qədim demokratiyasını avtoritar rejimə çevirməkdə qısa müddətdə və az müqavimətlə uğur qazandıqlarını vurğuladılar. Eyni zamanda beynəlxalq səviyyədə “hüquq və azadlıqdan məhrumetmə” institutlarını təşviq və zəiflətməyə, avtoritar liderlər və diktatorlarla sıx əlaqələr quraraq liberal demokratiyalarda populist hərəkatların qarşısını almağa nail oldular.
Leybniz Sülh və Münaqişələrin Tədqiqi İnstitutundan Kristofer Daase Berlində hesabatın təqdimatı zamanı bildirib ki, onların təhlili son illərdə Rusiyanın Ukraynaya hücumuna və onun Avropa sülh və təhlükəsizlik sistemini qəsdən məhv etməsinə yönəlib, lakin o vaxtdan bəri təhlükəsizlik vəziyyəti daha da pisləşib. Daase, ABŞ-ın “digər qeyri-sabitlik mənbəyinə” çevrildiyini söyləyib və qeyd edib ki, “avtoritarizm yoluxucu olmaq” riski var. Daase beynəlxalq ədalətin zəifləməsi, akademik araşdırmaların azadlığının şübhə altına alınması və dini qurumlar kimi sosial aktorların müstəqilliyinə müdaxilə cəhdləri də daxil olmaqla Avropada narahatlıq doğuran əlamətlərə diqqət çəkib.
2025-ci il Sülh Hesabatı Avropa ilə ABŞ arasında, bizim bildiyimiz kimi, transatlantik tərəfdaşlığın bitdiyini müəyyən edir. Bu vəziyyətin hərbi əməkdaşlığa da aid olduğuna diqqət çəkən tədqiqatçılar, “NATO-nun ortaq müdafiə öhdəliyinə inam sarsılıb. ABŞ və Rusiya arasındakı yaxınlaşma təkcə Ukraynanı deyil, həm də Avropanın maraqlarını təhdid edir. Problem ondadır ki, hazırda NATO-nun əsas dəyərləri artıq çöküb, lakin heç kim NATO-nun sonu haqqında açıq danışmaq istəmir, çünki onsuz heç nə etmək mümkün deyil. Biz NATO-dan üstün olmağa çalışırıq”, – deyən Daase, NATO-nun mümkün olduğu yerdə onunla işləməyə davam etməli, eyni zamanda Avropanın imkanlarını gücləndirməlidir. Hesabatda Almaniya hökumətinə “Avropa müdafiə strukturlarını şəffaf və mərhələli planla inkişaf etdirmək və inteqrasiya etmək”, – tövsiyə edilirdi.
çap et