NATO-nun baş katibi Mark Rutte cümə axşamı bildirib ki, əksər NATO ölkələri Trampın müdafiə xərclərinin ÜDM-in 5 faizinə qədər artırılması tələbini dəstəkləyir və təhlükəsizlik xərclərini artırmağa hazırdır.
Rutte NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahında müdafiə nazirlərinin iclasına sədrlik etdikdən sonra jurnalistlərə, “Geniş dəstək var”, – deyib.
“Biz həqiqətən yaxınıq və mən tam əminəm ki, yaxın üç həftə ərzində NATO-nun sammiti zamanı bu məqsədə nail olacağıq”.
Avropalı müttəfiqlər və Kanada Rusiya 2022-ci ildə Ukraynaya genişmiqyaslı işğala başlayandan bəri öz silahlı qüvvələrinə və silah sistemlərinə, o cümlədən sursatlara böyük sərmayə qoyurlar.
***
Rusiya Ukraynada müharibənin ikinci ilinə girdiyi bir vaxtda NATO liderləri 2023-cü ildə milli müdafiə büdcələrinin ən azı 2 faizini xərcləmək qərarına gəliblər.
Bu günə qədər 32 üzvdən 22-si bu məqsədə çatıb, digərləri buna nail olmaq üçün mübarizə aparırlar.
Tramp və NATO-dakı həmkarlarının 24-25 iyun tarixlərində Haaqada keçiriləcək sammitdə yeni 5 faizlik hədəfi təsdiqləyəcəkləri gözlənilir.
Tramp təkid edib ki, NATO müttəfiqləri ABŞ-ın digər təhlükəsizlik prioritetlərinə diqqət yetirə bilməsi üçün müdafiəyə ən azı 5 faiz xərcləməlidir. O, həmçinin kifayət qədər xərcləməyən müttəfiqlərini müdafiə edib-etməyəcəyi ilə bağlı qeyri-müəyyənlik yaratmaqla danışıqlarda əhəmiyyətli təsir rıçaqları əldə edib.
Yeni hədəf indiki 2 faizlik müdafiə büdcəsi hədəfinin 1,5 faiz artırılması deməkdir. Bu yolla 32 ölkənin hamısı eyni miqdarda sərmayə qoymuş olacaq. ABŞ müdafiəyə dollarla ən çox pul xərcləyən ölkədir.
Bununla belə, NATO-nun son məlumatlarına görə, ABŞ-ın 2024-cü ildə ÜDM-nin 3,19 faizini müdafiəyə xərcləyəcəyi təxmin edilir. Bu nisbət 10 il əvvəlki 3,68 faizdən aşağıdır. ABŞ 2014-cü ildən müdafiə xərclərini azaltmış yeganə NATO müttəfiqidir.
NATO-nun ənənəvi hesablama metodları ilə müqayisədə 3,5 faiz + 1,5 faiz cəmi 5 faiz kimi görünsə də, orduların daha sürətli yerləşdirilməsi üçün mülki infrastruktura (yollar, körpülər, hava limanları və limanlar) investisiyalar bu hesablamağı kökündən dəyişdirir.
Bundan əlavə, yeddi illik müddət NATO-nun vərdiş etdiyi standartlara görə olduqca qısadır. Daha əvvəl 2014-cü ildə qoyulmuş 2 faizlik hədəf 10 il ərzində əldə olunması gözlənilən təvazökar hədəf idi.
***
ABŞ müdafiə naziri Pit Heqsetin sözlərinə görə, Tramp praktiki olaraq NATO-nu xilas edib.
“Sizi eşidirik. Hamımızın artan imkanlara ehtiyacı var. Daha çox xərcləməliyik. Prezident Tramp, bu ittifaqı canlandırdığınız üçün təşəkkür edirəm. Bu, əhəmiyyəti azalan bir ittifaq idi”, – Heqset dünən görüşdən sonra jurnalistlərə bildirib.
Tramp administrasiyası Avropadakı təxminən 84,000 Amerika əsgərini ixtisar etmək qərarına gəlsə, əlavə xərclər də lazım olacaq. Bu halda Avropa müttəfiqləri boşluqları doldurmalı olacaqlar.
Pentaqonun planlarının nə olduğunu soruşduqda, Heqset ətraflı məlumat vermədi: “Birləşmiş Ştatların öz qüvvələrinin mövqeyini daim qiymətləndirmək son dərəcə məsuliyyətlidir və biz məhz bunu edirik”.
“Amerika eyni vaxtda hər yerdə ola bilməz və olmamalıdır. Buna görə də bəzi yerlərdə qoşunlarımızın olması üçün yaxşı səbəblərimiz var. Müttəfiqlərimizlə düzgün ölçüdə olduğundan əmin olmaq üçün hər hansı bir araşdırma aparılacaq”, – Heqset deyib.
Görüş zamanı Heqset və digər müdafiə nazirləri həmçinin Avropa, Arktika və Şimali Atlantikanın daha yaxşı müdafiəsi üçün silah və hərbi texnika ehtiyatlarının artırılması üçün satınalma hədəflərini təsdiqləyiblər.
Bu “tutum hədəfləri”nə hava hücumundan müdafiə sistemləri, uzaqmənzilli raketlər, artilleriya sistemləri, döyüş sursatları, pilotsuz təyyarələr və havada yanacaq doldurma, ağır hava daşımaları və logistika kimi “strateji imkanlar” daxil olmaqla prioritet avadanlıqların alınması daxildir.
Hər bir ölkənin planları gizli saxlanılır, ona görə də təfərrüatlar məhduddur.
Yeni hədəflər 2023-cü ildə qəbul edilmiş plan çərçivəsində müəyyən edilib ki, bu da Soyuq Müharibədən bəri NATO üçün ən böyük planlaşdırma yenilənməsidir. Planın məqsədi NATO ərazisini Rusiya və ya başqa bir əsas düşmənin hücumundan müdafiə etməkdir.
Bu planlara əsasən, NATO 30 gün ərzində şərq cinahında 300 min əsgəri hazır vəziyyətə gətirməyi hədəfləyir. Lakin ekspertlər deyirlər ki, müttəfiqlər bu rəqəmləri qarşılamaqda çətinlik çəkə bilərlər.
çap et