Son illərdə 50 yaşdan aşağı insanlarda kolon xərçəngi tez-tez rast gəlindiyi halda, daha bir nadir xərçəng növü gənclərdə artmağa başlayıb.Vanderbilt Universitetinin nəşr etdiyi araşdırmaya görə, “Y” nəsli (1981-1996-cı illər arasında doğulmuş) apendiks (kor bağırsaq) xərçəngi üçün ən yüksək risk qrupudur. Bu yaş qrupundakı fərdlərdə appendiks xərçəngi nisbətləri 1940-cı illərlə müqayisədə yeddi dəfə yüksəkdir. Üstəlik, bu artım tədqiqatda araşdırılan beş fərqli yaş qrupunun hamısından daha yüksəkdir.
İldə təxminən 3000 hadisə ilə xəstəlik hələ də olduqca nadir olsa da, mütəxəssislər erkən diaqnozun həyati vacib olduğunu vurğulayırlar. Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulan xəstələrdə 5 illik sağ qalma nisbəti yüzdə 67 ilə yüzdə 97 arasında dəyişir. Bununla belə, xəstəlik tez-tez qida zəhərlənməsi və ya həzm problemləri kimi daha sadə sağlamlıq problemləri ilə qarışdırılır və gec aşkar edilə bilər.
Ətraf mühıt fatorlarının rolu
Xəstəliyin gənc yaş qrupunda niyə artdığı dəqiq bilinməsə də, alimlər bunun əvvəlki nəsillərin məruz qalmadığı ekoloji faktorla bağlı ola biləcəyini düşünürlər.
“Annals of Internal Medicine” jurnalında dərc edilən araşdırmada 1975-2019-cu illər arasında appendiks xərçəngi diaqnozu qoyulmuş 4858 xəstənin məlumatları araşdırılıb. Məlumatlar yaş fərqləri nəzərə alınaraq qiymətləndirilib və onların doğum illərinə görə qruplaşdırılıb.
Tapıntılara görə:
Millennialların (1981-1996-cı illər arasında doğulmuş) “Səssiz nəsil” (1928 və 1945) ilə müqayisədə xəstəliyə tutulma ehtimalı yeddi dəfəyə qədər çoxdur.
Bu nisbət “X” nəsli (1965 və 1980) üçün iki dəfəyə qədər yüksəkdir.
“Baby Boomers” (1946 və 1964) 118 faiz daha yüksək risk altındadır.
Digər tərəfdən, “Ən böyük nəsil” (1901-1927) üzvlərinin həyatları boyu bu xərçəngə tutulma riski 80 faiz aşağı idi.
Tədqiqatçılar təəccüblü məlumatlar haqqında danışarkən, “Doğum illəri təsiri ətraf mühitə məruz qalmada nəsil dəyişikliklərini göstərə bilər. Son illərdə appendiks xərçənginin kolon xərçəngindən bioloji cəhətdən fərqli bir şiş növü olduğu daha yaxşı başa düşüldü”.
Bu xərçəng növünün yaranmasında piylənmə, qidalanma, spirt, tütün istifadəsi və genetik xüsusiyyətlər kimi amillərin də rol oynaya biləcəyi bildirilib.
Appendis xərçəngi necə çıxar?
Apendiks, yoğun bağırsağın uzantısı olan kiçik bir kisədir və onun dəqiq funksiyası hələ də aydın deyil. Ancaq bəzi araşdırmalara görə, immunitet sisteminə qatqı təmin edə bilər.
Appendiks xərçəngində hüceyrələr nəzarətsiz şəkildə bölünməyə başlayır. Şişkinlik və qarın ağrısı kimi erkən simptomlar tez-tez həzm problemləri ilə qarışdırılır. Çox vaxt xərçəng diaqnozu yalnız appendisit şübhəsi ilə əlavənin çıxarılması zamanı qoyula bilər.
13 orqan çıxarıldı
Təəccüblü hadisə İngiltərənin Cumbria şəhərindən olan Rebekka Hinddir. 33 yaşında diaqnoz qoyulan Hind, 2018-ci ildə Yeni il şənliyindən sonra mədə ağrıları yaşamağa başladı. Əvvəlcə o, bunun qida zəhərlənməsi olduğunu düşünsə də, ağrıları səkkiz həftə davam edəndə xəstəxanaya gedib. Diaqnoz qoyulduqda appendiks xərçənginə tutulduğu məlum olub.
Hind, müalicəsi zamanı 13 orqanının çıxarıldığını, səkkizdən çox kimyəvi terapiya seansı keçirdiyini və tibbi menopozda olduğunu söylədi.
Araşdırmaya görə, appendiks xərçəngi nisbətləri aşağıdır, lakin kolon xərçəngindən daha sürətli artır. 2000-2020-ci illər arasında 30-34 yaş arası insanlar arasında hallar 71 faiz artıb. 20-39 yaş qrupunda hallar hər il orta hesabla 2 faiz artır.
çap et