Avropada hər kəsin qanında PFAS var

İnsanlar dərhal xəstələnməsə də, orqanizmə mənfi təsir göstərə bilər

2016-2017-ci illərdə ölkə daxilindən toplanmış 1500 qan nümunəsinin müayinəsi zamanı PFAS səviyyələrinin demək olar ki, bütün fərdlərdə təhlükəsiz sağlamlıq həddini aşdığı müəyyən edilib.

RİVM bildirib ki, bu, insanların dərhal xəstələnəcəyi demək deyil, amma orqanizmə mənfi təsir göstərə bilər.

Qurumun məlumatına görə, PFAS maddələri immunitet sisteminin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Təsirlərin şiddəti qanda PFAS miqdarından, məruz qalma müddətindən və insanın ümumi sağlamlığından asılı olaraq dəyişə bilər.

Tədqiqat xüsusi olaraq PFAS ehtiva edən sənaye obyektlərinin yerləşdiyi Dordrext və Vesterşeld bölgələrini araşdırıb. PFOA səviyyələri Dordrextdə yaşayanlarda, PFOS səviyyələri isə Vesterşeld ətrafında olanlarda milli orta səviyyədən yuxarıda aşkar edilib.

PFAS (per- və polifluoroalkil maddələr) təbiətdə asanlıqla parçalanmayan, həm ətraf mühitdə, həm də canlıların orqanizmində toplanan kimyəvi maddələrdir. Bu maddələr qablar, yağış paltarları, qida qabları, diş ipi və yanğınsöndürmə köpüyü kimi bir çox məhsulun istehsalında istifadə olunur. Qida və içməli suda az miqdarda da tapıla bilər.

RİVM-in məlumatına görə, PFAS maddələri immunitet sistemini zəiflədə, qaraciyər və böyrəklərə mənfi təsir göstərə, reproduktiv sistemə zərər verə və doğmamış körpələrin inkişafına mane ola bilər. Xüsusilə böyrək və testis xərçənginə səbəb olma riski də daşıyırlar. Təsirlər PFAS növündən asılı olaraq dəyişə bilər və bəzi növlər haqqında hələ də kifayət qədər elmi məlumat yoxdur.

Hollandiya digər Avropa ölkələri ilə birlikdə PFAS-a hərtərəfli qadağa qoyulmasını təklif etdi. PFOS (2008) və PFOA (2020) kimi bəzi növlər artıq qadağan edilib. Bununla belə, təklif Avropadakı elmi komitələr tərəfindən hələ də nəzərdən keçirilir. Bu arada Hollandiyanın bəzi bələdiyyələri hökuməti Avropanı gözləmədən milli qadağa tətbiq etməyə çağırıb. Danimarka və Fransa öz qadağalarının qabaqcıl mərhələsindədirlər.