İtaliya Alp dağlarında bu yay baş verən və 100-dən çox alpinistin həyatına son qoyan faciələrdən sonra mütəxəssislər ölüm hallarındakı artımın iki əsas səbəbini açıqlayıblar.
İtaliyanın dağlıq bölgələrində iyun ayından bəri faciəvi mənzərə yaranıb: 100-dən çox insan həlak olub. “Outside Magazine”in xəbərinə görə, ölkənin milli xilasetmə təşkilatı CNSAS (Corpo Nazionale Soccorso Alpino e Speleologico) bildirib ki, bu hadisələrin arxasında duran ən mühüm faktorlardan biri insan fəaliyyətinin doğurduğu iqlim dəyişikliyinin dağ ekosistemlərinə dağıdıcı təsiridir.
Gündə orta hesabla üç ölümə bərabər gələn bu narahatedici artım mütəxəssisləri hərəkətə keçirib. Görünüşdə yıxılma və qəfil narahatlıqlar kimi səbəblərin arxasında əslində isinən iqlimin doğurduğu iki böyük təhlükə dayanır: artan və təcrübəsiz kütlələr, həmçinin getdikcə daha riskli hala gələn dağ şəraiti.
Ölüm artımının səbəbləri
Artan kütlə və təcrübəsizlik: Rekord istilərdən əziyyət çəkən insanlar sərinlik tapmaq üçün dağlara üz tutur. Bu isə dağ yollarında həddən artıq sıxlığa, ən əsası isə ciddi dağ marşrutlarına lazımi hazırlıq və avadanlıq olmadan çıxan təcrübəsiz şəxslərin çoxalmasına səbəb olur. CNSAS-ın prezidenti Mauritsio Dellantonio xəbərdarlıq edərək deyib: “Çox adam, sanki parkda gəzir kimi bir düşüncə ilə ciddi dağ yollarına çıxır”.
Dəyişən və təhlükəli hala gələn təbiət: İqlimin isinməsi dağların fiziki quruluşunu da dəyişdirir. Əriyən buzlaqlar və donmuş torpaqlar (permafrost) əvvəllər sabit olan yamacları qeyri-sabitləşdirir. Nəticədə qəfil daş uçqunları və buzlaq çökmələri baş verir, bu isə ən təcrübəli alpinistlər üçün belə qabaqcadan proqnozlaşdırılması çətin təhlükələr yaradır.
Problem yalnız dağlarla məhdudlaşmır
Alimlər bildirirlər ki, bu faciələr daha böyük bir qlobal problemin göstəricisidir. Əriyən buzlaqlar dəniz səviyyəsinin qalxmasının və ekstremal hava hadisələrinin artmasının başlıca səbəblərindəndir. NASA-ya görə, əriməyə başlayan donmuş torpaqlar minilliklər boyu dondurulmuş halda qalan mikrobları və kimyəvi maddələri atmosferə buraxmaq təhlükəsi yaradır.
İtalyan xilasetmə dəstələri yaxın perspektivdə alpinistlər düzgün avadanlıqdan istifadə etməyi, hava şəraitini diqqətlə izləməyi və öz fiziki imkanlarını real qiymətləndirərək ehtiyatlı davranmağı tövsiyə edir.
Amma mütəxəssislərə görə, əsas və uzunmüddətli həll yolu bu faciələrin kökündə dayanan qlobal isinmə ilə mübarizədir. Yanacaq istifadəsini azaltmaq və karbon izini kiçiltmək kimi qlobal tədbirlər yalnız alpinistlərin deyil, bütün planetin qorunmasının yeganə çıxış yolu sayılır.
çap et