Bir sektor mütəxəssisi iddia edir ki, Macarıstan və Slovakiya rus neft və qaz yanacaqlarından imtina etmələri üçün ABŞ və Avropa Birliyi (AB) tərəfindən təzyiqə məruz qalacaq. Vaşinqtonun təzyiqi artarkən Macarıstan, rus tədarükünü tamamlamaq üçün “Shell” ilə uzunmüddətli qaz müqaviləsi imzalayıb.
Analitik qeyd edib ki, AB və ABŞ Rusiyanın müharibə iqtisadiyyatını hədəfləmək üçün əməkdaşlıq etməyə başladıqca, Macarıstan və Slovakiyanın Rusiya neft və qazından imtina etməsi üçün təzyiq artacaq. Bu iki Orta Avropa ölkəsi Rusiya boru kəməri neftinin qalan son idxalçılarıdır.
ABŞ “Alman Marshall Fondu” araşdırmaçı analitiki Eammon Dramm, “AB-nin Rusiya neft-qaz yanacaqlarını mərhələli tərk etmə hədəfi, ABŞ-ın enerji üstünlüyü siyasəti ilə üst-üstə düşür. Dolayısıyla gedişat bu istiqamətdədir. Bu səbəbdən Macarıstan və Slovakiya bu nöqtədə sıxışacaq”, – deyib.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın ölkəsinin Rusiyaya əlavə sanksiyalar tətbiq etməyə hazır olduğunu təsdiqləməsindən günlər sonra, Tramp administrasiyası və Avropa Birliyi bazar ertəsi Vaşinqtonda AB-nin sanksiya ideoloqu David O’Sallivanın da iştirakı ilə Putini zəiflətmək üçün Rusiya iqtisadiyyatına əlavə sanksiyalarla necə təzyiq göstərəcəklərini müzakirə edib.
Hədəflərdən biri Hindistan və ya Çin kimi rus neft-qaz idxalçılarını ikinci gömrük vergiləri ilə vurmaq ola bilər. Neft və ya qaz idxal etməyə davam etsələr də, bunun yalnız AB üzvlərinə təsir etməsi gözlənilmir.
“Macarıstan və Slovakiya ABŞ-ın ikincil sanksiyaları tərəfindən birbaşa hədəf alınmayacaq, çünki bu, enerji alımları üzrə vacib bir razılaşmanın şərtlərini riskə atar”, – Dramm deyib.
Vaşinqtondan siyasi təzyiq artır
Avropa Komissiyası Prezidenti Ursula von der Leyen dünən “Birliyin vəziyyəti” ilə bağlı hesabat nitqində deputatlara Avropanın çirkli Rusiya enerjisindən mümkün olan ən qısa zamanda qurtulma zamanının gəldiyini bildirib.
Günlər öncə adı açıqlanmayan bir AB rəsmisi CNBC-ə bildirib ki, Rusiyaya olan enerji asılılığı daha sərt şəkildə hədəflənəcək.
ABŞ Enerji Naziri Kris Vrayt (Chris Wright) “Financial Times”a deyib ki, Avropa ABŞ-dan Moskvaya sanksiyaları artırmasını gözləyirsə, üzv ölkələr neft və qaz idxalını dayandırmalıdır.
Ağ Evdən bir mənbə isə bir həftə öncə “The New York Post”a bildirib ki, Tramp administrasiyası Avropanın Rusiya nefti alımını dayandırmasını istəyir.
AB 2022-ci ildə Rusiyadan neft idxalını qadağan edib, lakin Macarıstan və Slovakiya, dənizə çıxışı olmayan bu iki ölkə olduğundan istisnalar əldə edib.
Macarıstan Xarici İşlər Naziri Piter Sziyarto (Peter Sziĵarto) bildirib ki, ölkəsi Rus nefti alır, çünki idxal üçün alternativ yollar yoxdur.
Dramm isə deyir ki, Macarıstan və Slovakiya təzyiqi gözardı edə bilməyəcək və nəhayət Rusiya enerjisindən çıxmaq məcburiyyətində qalacaqlar: “Gələcək illərdə Macarıstan və daha məhdud ölçüdə Slovakiya bu məsələlərdə AB-dən əlavə dəstək və xüsusi maliyyə güzəştləri tələb etməyə davam edəcək. Bunu son ana qədər zorlayacaqlar, lakin Rus neft-qaz yanacaqlarını mərhələli tərk etmə tendensiyası mövcuddur. Bu proses sona çatmayacaq”.
AB “REPowerEU” yol xəritəsi çərçivəsində 2027-ci ilədək Rus enerjisini blokdan tamamilə çıxarmağı planlayır.
Lakin bu hədəfə Macarıstan və Slovakiya qarşı çıxır. Mövcud infrastrukturun yenilənməsi yüksək maliyyət tələb edir və iki ölkə bu səbəbdən enerji müxtəlifləşdirmə səylərinə AB fondlarının artırılmasını ümid edir.
“Əgər bu vəziyyət Macarıstanı təsir edərsə, Rus neftinin və qismən qazının əvəzlənməsi yüksək maliyyət, əlavə mürəkkəblik və infrastruktur çətinlikləri səbəbilə, AB-dən müxtəlifləşdirmə səylərinə daha çox dəstək almaqla həyata keçiriləcək”, – deyə Dramm vurğulayıb.
Macarıstan idxalı müxtəlifləşdirmək üçün hərəkətə keçib
Dramm qeyd edib ki, AB-ABŞ ticarət razılaşması Donald Trampın 2029-cu ilədək prezidentlik dönəminə qədər ABŞ-dan enerji idxalında 750 milyard dollar (təxminən 1,5 trilyon manat) dəyərində artıma yol açacaq. Lakin Slovakiya və Macarıstan limanları olmadan bu idxala töhfə vermələri çətindir.
Dramm əlavə edib ki, Macarıstan və Slovakiya enerji idxalını müxtəlifləşdirməyə güclü şəkildə təşviq ediləcək, lakin bu mütləq ABŞ-dan olmayacaq. Norveç və Azərbaycan kimi regional və Orta Şərq aktorları daha real alternativ mənbələr ola bilər.
Çeşidləmənin digər səbəbi münaqişə bölgəsindən gələn təchizatın təhlükəsiz olmamasıdır. Son dövrdə Ukrayna, Rusiyanın “Druzhba” neft kəmərinə tez-tez hücumlar təşkil edərək idxalı günlərlə dayandırıb.
AB-nin rus yanacaqlarını tərk etmək çağırışlarını rədd etməsinə baxmayaraq, Macarıstan xüsusilə təbii qaz sahəsində bu istiqamətdə addım atıb.
Macarıstan Xarici İşlər Naziri Piter Sziyarto çərşənbə günü bildirib ki, ölkəsi “Shell” ilə uzunmüddətli təbii qaz alım müqaviləsi imzalayıb. Müqaviləyə əsasən, 2026-cı ildən etibarən on il ərzində ümumilikdə iki milyard kubmetr təbii qaz alınacaq.
Sziyarto bu müqaviləni Qərb şirkəti ilə imzalanan ən böyük kontrakt olaraq xarakterizə edib: “Ümid edirik ki, bu müqavilə bir admiral gəmisidir və gələcəkdə daha kiçik, bəlkə də daha böyük gəmilər onu izləyəcək”.
çap et