Elmi araşdırmalar dəniz səviyyələrinin son 4 min ildə heç vaxt indiki qədər sürətlə yüksəlmədiyini göstərir. “Nature” jurnalında dərc olunan və “Rutgers” Universitetindən alimlərin apardığı tədqiqatda vurğulanır ki, 1900-cü ildən bu yana qlobal dəniz səviyyəsi ildə orta hesabla 1,5 millimetr artıb, lakin bu artım son onilliklərdə iki dəfədən çox sürətlənib.
Mütəxəssislər bu prosesin iki əsas səbəb – okeanların istilənməsi nəticəsində suyun həcminin genişlənməsi və qütb buzlaqlarının, xüsusən Qrenlandiyanın sürətlə əriməsi ilə bağlı olduğunu bildirirlər. Qrenlandiyada buz itkisi son illərdə rekord həddə çatıb. Yalnız 2023–2024-cü illər arasında ada 80 milyard ton buz itirib və bu, ardıcıl 28-ci il ərzində istehsal etdiyindən daha çox buzun əriməsi deməkdir.
Vaxt.AZ xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, alimlərin hesablamalarına görə, Qrenlandiyadakı bütün buz kütləsi əriyərsə, dünya okeanlarının səviyyəsi 7,4 metr qalxacaq. Bu qədər yüksəliş Nyu-York, London, Şanxay, Dakka, Amsterdam və İskəndəriyyə kimi böyük şəhərlərin ciddi daşqın təhlükəsi ilə üzləşməsi deməkdir. Ekspertlər qeyd edirlər ki, dəniz səviyyəsindəki hər bir santimetrlik artım, dünyada təxminən 6 milyon insanı sahil daşqınlarına qarşı həssas hala gətirir.
Xüsusilə Asiya ölkələri üçün vəziyyət daha təhlükəlidir. Çin alimlərinin fikrincə, ölkənin ən iri və iqtisadi cəhətdən ən əhəmiyyətli şəhərləri – Şanxay, Tianjin və Quanqcou – həm dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi, həm də torpaq səthinin çökməsi səbəbindən ikiqat risk altındadır. Eyni zamanda, Hindistan, Banqladeş, Misir və Vyetnam kimi ölkələrdə də delta bölgələrinin su altında qalma ehtimalı artmaqdadır.
Araşdırmanın müəllifi Yüçenq Lin bildirir ki, indiki sürətlə davam edən ərimə və istiləşmə prosesi son minilliklərin heç bir dövründə müşahidə edilməyib. Onun sözlərinə görə, planet istiləndikcə okeanlar daha çox istilik udur, genişlənir və bu, artıq təbii dəyişikliklər çərçivəsindən çıxaraq insan fəaliyyətinin doğurduğu süni bir fəlakətə çevrilib.
Mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər ki, dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi təkcə ekoloji yox, həm də iqtisadi və sosial təhlükəsizlik məsələsidir. Kənd təsərrüfatı və sənaye istehsalının böyük hissəsi alçaq sahil deltalarında cəmləşib və bu ərazilərin itirilməsi qlobal ərzaq təchizatına, liman və ticarət zəncirlərinə ciddi zərbə vura bilər.
Elmi dairələr hesab edir ki, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə artıq təkcə atmosferi qorumaq məsələsi deyil – bu, sivilizasiyanın dəniz səviyyəsi ilə mübarizəsidir. “Qrenlandiyanın əriməsi sadəcə Arktika məsələsi deyil, bu, bütün sahil şəhərlərinin və milyonlarla insanın gələcəyidir”, – deyə Lin vurğulayır.
çap et