«Siyasi yumorun Hacısı»

Mən Azərbaycan xalqının dərdini qəhqəhəylə başına çəkən, gənclik illərində ağacları Aygün Kazımova kimi soyunduran, damda yaşayan Karlsonuna – poeziyaya – bankada mürəbbə aparan, böyüyəndən sonra köşə yazarı olan Zamin Hacıdan danışacağam.

Elə də yaxın dostluğumuz yoxdu. Hələ indiyəcən bir dəfə də olsun masa arxasında arxalaşıb araqlaşmamışıq, heç Allahın qara çayını belə içməmişik. Ancaq həyatın qovhaqovlarında, qaçaqaçlarında, tutatutlarında rastlaşmışıq. Yəni bizim bir yerdə gəlhagəl günümüz olmayıb. Bir dəfə, it ilində, eramızdan iki-üç saat əvvəl çap olunan “Azadlıq” qəzetinin redaksiyasında ağ-qara şəkil çəkdirmişik, amma ikimiz də qara düşmüşük nədənsə. O-bu, Zamin bəy çantasını götürüb yollanıb müsavatçı olmağa, mən də evə gəlib dərslərimi hazırlamışam ki, sabah həyatdan beş alım.

Açığını deyim ki, həmişə bu adamın yumor hissinə qibtə etmişəm, xüsusilə ölkəmizdə inkişaf etməmiş siyasi yumoruna. Azərbaycanda siyasətin dili köntöydür. İki siyasətçi üz-üzə danışanda gözümün qabağına danasını hörükləmədiyi üçün dalaşan qonşularımız Dönəş və Minəş gəlir. Siyasi yumor hissi olmadığı üçün siyasi istedad da yoxdu. Yumor çatışmazlığı yaşayan siyasi mühitimiz, sadəcə, kolxozbazarıdır. Zamin əfəndinin bugünkü publisistikamızda getdiyi yol, əslində, keçən əsrdə çəkilib istifadəyə verilmişdi. Amma sovet dönəmində ziyalılar Stalinin şəklinin qorxusundan poema-zad yazmaqla, gəraylı, təcnis, hələ biri var e, müxəmməsdi nədi, belə düşük janrlarla başlarını girlədilər, ailələrinə bir tay un apardılar. Eynən Tıq-tıq xanımın həyat yoldaşı Siçan bəy kimi. Z.Hacı publisistikamızda Şeyx Nəsrullahlıq etdi, bu ölmüş, daha doğrusu, öldürülmüş siyasi yumoru diriltdi. O, xalqın zəhmətini mənimsəyib el dilində dolaşan yumoru öz yaradıcılığına çevirmədi, öz yumorunu yaratdı, xalqımızın həyat və yaradıcılığına üz tutmadı. Özünü xalqdan ayırmağı bacardı. O, özünün hər gün yazdığı üç min beş yüz işarəlik köşələriylə sübut etdi ki, istedad tükənməyən sərvətdi, amma əgər istedaddırsa. Biri onu oxuyub deyir ki, düşərgə yazarıdır, o biri oxuyub əliyabalı hədələyir, başqa biri isə oxuyub qəzetə rişxənd edir: “Hə, noolsun?!”. Ən pisi bu axrıncısıdır. Bizim evimizi yıxan bax bu sözdür: “noolsun?!”

Dünyada elə bir şey yoxdur ki, bu milli səfehliklə ona yanaşmaq mümkün olmasın. Məsələn, bir neçəsini deyim: “Tanrı dünyanı altı günə yaratdı”. “hə, noolsun?”, Gete “Faust” əsərini bitirdi, “hə noolsun?”, Azərbaycan xalqı o qədər hind filmlərinə baxdı ki, alnının ortasında xal əmələ gəldi, “hə noolsun?”. Zamin zəmanət verdi ki, bu düşüncə stereotipini dağıdacağam və dağıtdı. O, Qoqolun dediyini elədi. Bir gecə ömrü boyu ağzına gələni yazan Qoqol ağlına gələni yazan Puşkinlə qumar oynayanda deyib ki, təbiətdə insan iradəsinin və arzusunun dağıda bilməyəcəyi qranit yoxdur, bunu eşidən kimi Puşkin pasa gedib. Baxmayaraq ki, əlimdə üç tuz var, amma mən də Hacı Zaminin publisistikasının yumoru qarşısında pasa gedirəm. Bu mehriban insan, qayğıkeş ata, Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvi, Ali Sovetin Rəyasət heyətinin sədri, müharibə veteranı, Zaqafqaziya müsəlmanlarının qohumu, böyüyün, kiçiyin yerini bilən, ömründə bir dəfə də olsun Allahın uçuq bir məscidinə getməsə də, Hacı adını daşıyan bu gözəl ziyalımızın qarşısında Mahir Mehdi demiş “mənim də əlimdən elə bu gəlir”.