«Müsavatda daxili demokratiya yoxdur…»

«…biz gərək partiyaya başqanlığına Arif Hacılını deyil, Yaşar Türkazəri seçəydik» (II hissə)

Təbii ki, «Qaynar Qazan»ın formatı çox mürəkkəb və ağırdır. Bu, sadəcə 3-4 suallıq, ya da səthi yanaşılacaq müsahibə növündən deyil. «Qaynar Qazan»da hazırlaşmaq və çətin suallara cavab tapmaq lazımdır. Qubad bəy də o prizmadan yanaşırdı və ona görə müsahibəmiz bir müddət gecikəsi olmuşdu. Qubad İbadoğlu sıradan bir adam deyildi və «Qaynar Qazan» da bunu bilirdi.

Talanan, yağmalanan, susdurulan və satın alınan Vətəndaş Cəmiyyətinin önəmli simalarından biridir Qubad İbadoğlu. Vətəndaş Cəmiyyətinin ağır günlərində Amerikaya bir illik səfərə getdi – müəmma. Özü demiş, 19 illik ömrünü verdiyi Müsavat partiyasında gözlənilməz çıxış etmiş və Arif Hacılı ilə partiyanın güclü başqanı İsa Qəmbəri zor duruma salmışdı. Təbii ki, hakimiyyət də bundan məharətlə istifadə edərək Qubad İbadoğlunu özünün adamı kimi təqdim etməyə cəhd etmişdi – müəmma. ABŞ-da onu yüksək səviyyədə qarşılamış, bütün görüşlərini mükəmməl təşkil etmiş, Amerikanın siyasi və iqtisadi elitasına onu təqdim etmişdilər – müəmma. Əslində, «müəmma» adlandırdığımız bu həlqələr normal prosedurlar olsa da, Qubad bəyin haqqında əfsanələr yaranmasına səbəb olmuşdu. Onu artıq «Amerikanın Azərbaycan hakimiyyətinə hazırladığı adam» kimi təqdim edənlər vardı.

Güman ki, hələ qarşıda bizi maraqlı günlər gözləyir. REAL hərəkatının partiyaya çevrilməsindən və İlqar Məmmədovun azadlığa buraxılmasından sonra meydana fərqli mənzərələr çıxa bilər. Və Qubad İbadoğlu ilə İlqar Məmmədov ənənəvi Azərbaycan müxalifətinə və eyni zamanda daşlaşmış və oturuşmuş Azərbaycan iqtidarına ciddi problem yarada bilər. Hələ bu siyahıya əlavə olunacaq bir maraqlı ad da var. Hillari Klinton ABŞ  prezidenti seçilərsə, onun dostu, Harvard məzunu Bəxtiyar Hacıyev. Nədən olmasın? ABŞ Azərbaycanda bir şeylər edəcəksə, nədən bu adamlar da yeni və dünya standartlarına cavab verəcək «Yeni dünya»nın liderləri olmasın?

Bu düşüncələr içərisində Qubad İbadoğlu ilə dünyanın siyasi xəritəsinin önündə, Strateq.az saytının redaksiyasında görüşdük. Mən ilk dəfə idi ki, Qubad İbadoğlu ilə müsahibə götürür və onu belə demək mümkündürsə, tarayırdım. Son dərəcə təmkinli, səbirli, demokrat bir adamdır. Buz kimi soyuq məntiqi var. Elə bil qarşında Azərbaycanın bir əyalət gənci oturmayıb, elə bil Çörçilin nəslindən bumbuz bir ingilisdir. Məntiqi də odur. Mən ilk azərbaycanlı ilə qarşılaşırdım ki, «insanlara çox yaxın olanda adamı yandırır, çox da uzaq olanda dondurur» məntiqi ilə yaşasın – tam amerikan düşüncəsi, tam ingilis beyni.

Bütün suallarla tanış olmuşdu. Hansı kəskinlikdə olur-olsun, elə eyni templə də cavab verirdi. Nə qədər sərt, ya da yumşaq olmasından asılı olmayaraq, əsəbiləşmir, hirslənmir, heç ona meyl də eləmirdi. Beləcə, «danışmaz», «o qədər danışmaz» deyə təxmin etdiyim Qubad İbadoğlu ilə 2 saatdan çox zamanın getdiyini heç bilmədik belə. Azərbaycanın bütün əsas məsələlərindən danışdıq. İqtisadi durumun ağırlığını gözlər önünə sərdi və elə bir müsahibə alındı ki, bunu dərs vəsaiti kimi öyrənmək lazımdır sadəcə.

Qubad İbadoğlu hakimiyyətin ali zirvələrinə hazırdırmı, bilmirəm. Onu ABŞ-da son bir ildə hansı istiqamətdə köklədilər, dediyi qədərilə o da məlumdur, ancaq bir şey aydındır ki, bu adam artıq dünyanın mötəbər qurumlarının tanıdığı, etibar göstərdiyi məşhur bir iqtisadçıdır. Ölkənin bu vəziyyətdən çıxarılmasında önəmli rol oynaya bilər və Azərbaycan hakimiyyəti bu istiqamətdə düşünməlidir. Təbii ki, Qubad İbadoğlunu özünə işlətmək mənasında yox, onun düşüncələri istiqamətində ölkənin yönünü Qərb dəyərlərinə dəyişdirmək baxımından. Güman edirəm ki, soyuq məntiqli bu iqtisadçının məntiqi onu dinləyənləri də təsirləndirəcək.

Hə, az qala unutmuşdum, Qubad İbadoğlunu dinləyə-dinləyə Müsavat partiyası haqqında da düşündüm. Məncə, bu qocaman tarixi partiya Qubad İbadoğlunu itirməklə, xeyli qüvvə itirmiş olub. Həm də, Azərbaycan müxalifətinin niyə gündən-günə zəiflədiyinin manifestidir Qubad İbadoğlunun bu müsahibəsi. Dinləyənlər daha yaxşı qərar verəcək təbii ki…

«Qaynar Qazan»da budəfəki qonağımız Azərbaycan Demokratiya və Rifah Hərəkatının sədri, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Qubad İbadoğludur…

(Söhbətin 1-ci hissəsi)

Gördüm ki, Müsavatda daxili demokratiya yoxdur…

– Amma Ədliyyə Nazirliyinə müraciət etmişdiniz… Niyə?

– Biz məhkəməyə verməmişdik. Mən məhkəməyə verilməsinin də əleyhinə olmuşam. Bu gün də əleyhinəyəm. Mən bildirmişəm ki, bu mübarizəni hakimiyyət müstəvisinə çıxarmaq düzgün yanaşma deyil. Məhkəməyə vermək əgər həqiqətən də məqbul yol olsaydı, o zaman ən böyük hüququ pozulan mən idim. Çünki qurultayda iştirak edənlərin hələ bu qədər ədalətsizliklərdən sonra 46 faizinin səsini toplamışdım və məni heç bir əsas olmadan, heç bir Nizamnamə pozuntusuna yol vermədiyim halda Müsavat Partiyasının üzvlüyündən xaric eləmişdilər. Mən nəinki məhkəməyə, heç Nəzarət Təftiş Komissiyasına müraciət eləmədim. Çünki gördüm ki, orada daxili demokratiya yoxdur, kənarda da Azərbaycan hakimiyyətidir və məhkəmələr üzərində də nəzarət var. Hakimiyyət nə istəyəcəksə, məhkəmələr də o qərarı çıxaracaqlar. O baxımdan, nə qədər təkliflər gəlməsinə baxmayaraq, məhkəməyə müraciət etmədim. Mən ABŞ-da olanda məhkəməyə ərizə gedib və ondan sonra bu prosesi dayandırmaq mümkün deyildi. Artıq top qarşı komandanın nəzarətində idi. Bundan sonra dəfələrlə məhkəməyə müraciət edənlərlə və bizim ADR hərəkatının rəhbərləri ilə bu məsələni müzakirəyə çıxarmışam. Bu gün də o müzakirələr davam edir ki, məhkəmədən ərizələrini geri götürsünlər. Bu prosesdə iştirak eləməsinlər, çünki məqbul deyil. Onların da öz arqumentləri olub. Deyiblər ki, məhkəməyə müraciət ADR hərəkatının qərarı ilə olmayıb. Orada iştirak edənlərin bəziləri Müsavat Partiyasının üzvləridir və bu da onların fərdi hüquqlarıdır. Mənə də deyiblər ki, «siz bizim fərdi hüquqlarımıza hörmətlə yanaşın». Mən ABŞ-da fərdi hüquq və azadlıqların nə dərəcədə yüksək olduğunu yaşayışımla da, fəaliyyətimlə də görmüşəm. Mən kimə fərdi hüququndan istifadə etməyi qadağan edə bilərəm ki? Təbii ki, sözümü dedim və hesab edirəm ki, bu məsələnin də dəyərləndirilməsinin vaxtı çatıb və bizim ADR hərəkatının rəhbərliyində təmsil olunan və fərdi qaydada məhkəməyə müraciət edən şəxslər bundan sonrakı proseslərdə iştirakdan kənarlaşacaqlar və hesab edirəm ki, bu proses də bitəcək. Amma bunu bizim əleyhimizə istifadə eləmək, ADR-Müsavat qarşıdurması kimi təqdim eləmək də, bizi nüfuzdan salmaq üçün müəyyən məqsədlərə xidmət edirdi. Hesab edirəm ki, bu məqsədlərinə də nail ola bilmədilər. Məhkəmə də göstərdi ki, kimin tərəfindədir. Məhkəmə də qərar verdi. Əgər həqiqətən biz bu istiqamətdə müəyyən sövdələşmədə iştirak eləsəydik, məhkəmə qərarı üçün müəyyən əsaslar yaradardı. İndi məhkəmə qərarları isə başqa əsaslar yaradıb. Getsinlər, fikirləşsinlər və görsünlər ki, hakimiyyət kimin tərəfindədir və hansı qüvvənin hansı situasiyada qalmasında maraqlıdır. Biz iki dəfə ADR hərəkatının adından Ədliyyə Nazirliyinə sənədlərimizi təqdim eləmişik. Bu gün də mən ABŞ-dan qayıdandan sonra mənə sürpriz elədilər və qeydiyyata almaqdan imtina elədilər. Yəni mən də bilirdim ki, belə olacaq və bu, mənim üçün qeyri-adi bir şey deyildi. Gözləyirdim ki, bu hakimiyyət Azərbaycanda ADR hərəkatının dövlət qeydiyyatına alınmasına maneələr törədəcək. Bundan sonra biz onu qeydiyyat məsələsinə görə məhkəməyə verəcəyik. Çünki 2 dəfə etiraz edəndən sonra bizim məhkəməyə vermək hüququmuz yaranır. Biz bu məhkəmələri, bu prosesi keçib, prosesi Avropa Məhkəməsinə kimi davam etdirmək niyyətindəyik. Ona görə ki, Azərbaycanda ictimai təşəbbüs boğulur. Son illərin statistikasına baxın. Azərbaycanda qeydiyyatdan keçmiş QHT-lərin sayı ildən-ilə azalır və bu ilki statistik məlumatlara görə 3 minə yaxın qeydiyyatdan keçmiş QHT var. Amma bizim xalqımızdan 2 dəfə az olan Gürcüstanda QHT-lərin sayı bizdə olan göstəricidən 4-5 dəfə çoxdur.

Bu Müsavat o Müsavat kimi xalqın etimadını doğruldan bir qüvvəyə çevrilmədi

– Sizə ünvanlanan suallar var. Onları bir-bir verim. Həsən Səftərli soruşur: «Mən Qubad İbadoğlunu Müsavat Partiyasının başqanı görmək istəyirdim. Niyə Müsavatdan getdi?»

– Mən əslində, Müsavatdan getməmişəm. Bilirsinizmi, bəzən cəmiyyətdə olan bir çox adamlar fikirləşirlər ki, Qubad İbadoğlu niyə Müsavatdan getdi və ayrı bir siyasi təşkilat yaratdı? Əslində, biz siyasi təşkilat yaratmamışıq, onlar elə başa düşürlər. Bizim təşkilat ictimai hərəkatdır və biz İctimai Birliklər haqqında qanunla qeydiyyat üçün müraciət eləmişik. Mən Müsavat Partiyasından çıxarılmışam və qeyri-qanuni olaraq, Nizamnamənin pozulması ilə çıxarılmışam. Mən indi də özümü Müsavatçı kimi hiss edirəm, Müsavat Partiyasının üzvü olmasam da… Mənim düşüncəmdə olan Müsavat dəyişməyib.

– 100 ilin Müsavatıdır.

– Bəli, mənim düşüncəmdə olan Müsavat Daşnaksütyunla vuruşan Müsavatdır. Bu gün Ermənistanda Daşnaksütyun Partiyası var. Bu gün Azərbaycanda da Müsavat olmalıdır, amma bu Müsavatın illər əvvəl Daşnaksütyun Partiyası ilə mübarizə aparan, Azərbaycana Demokratik Cümhuriyyəti quran Müsavatdan fərqi açıq-aydın görsənir. Çünki bu Müsavat o Müsavat kimi xalqın etimadını doğruldan bir qüvvəyə çevrilmədi və bu bunun da səbəbləri çoxdur. Bu səbəblərdən biri də son qurultayda baş verənlərdir.

Müsavat həqiqətən də bu gün mənim üçün maraqsızdır

– Siz də elə düşünürsünüzmü ki, İsa Qəmbər Arif Hacılının müəyyən dönəm başqanlığı bitəndən sonra növbəti seçkilərdə yenidən Müsavatın başqanlığına qayıdacaq?

– İnandırım sizi ki, ümumiyyətlə bundan sonra Müsavatın gələcəyilə bağlı heç nə düşünmürəm. Əvəz bəy, səhv eləmirəmsə, indi deyəcəklərim Benjamin Franklinin sözləridir ki, «Adam var 25 yaşında ölür, amma onu 75 yaşında dəfn edirlər». Yəni 25 yaşına qədər adam kimi ömür sürüb, 25-dən 75-ə qədər ölü kimi yaşayıb. O baxımdan, Müsavat həqiqətən də bu gün mənim üçün maraqsızdır. Çünki o partiyada artıq daxili demokratiya yoxdur, bu partiya özü demokratiya uğrunda mübarizə apardığını elan edir, amma seçkilər dəfələrlə pozulur – onu da deyim ki, seçki saxtakarlığı əvvəlki qurultayda da, Gənclər Təşkilatına, Qadınlar Təşkilatına sədr seçilərkən də olub, bununla da bağlı şikayətlər olub – o partiya ki, öz fəaliyyətində iki ciddi dəyərə önəm verməyib – seçki saxtakarlığına yer verməklə və daxili demokratiyanı təmin etməməklə – artıq bu partiyanın da Azərbaycanın gələcəyi üçün bir faydasını görmürəm. Amma mənim üçün 2015-ci ilin 28 sentyabrından sonrakı dövr artıq başqa bir dövrdür. Ondan sonrakı dönəm də artıq mənim üçün maraqlı deyil.

– Daşqın Ağalarlı yazır: «Müsavatdan çıxanların yenidən geri dönməsi və yenidən partiya ətrafında birləşməsi üçün Qubad bəyin hansı resepti var?»

– Əslində, Müsavat Partiyasının başqan müavini Tofiq Yaqublunun həbsdən azad olunandan sonra belə bir təşəbbüsü oldu. Mən Tofiq bəyin xatirini çox istəyirəm və onun müdafiə komitəsinin sədri olmuşam. Çünki Tofiq Yaqublu kimi insanlara görə biz həqiqətən belə qənaətə gəlmişik ki, Azərbaycanda mübarizə etməyə dəyər. Azərbaycanın Tofiq bəy kimi oğulları var. Ona görə də Tofiq bəyə mənim hörmətim xüsusidir.

– Tofiq Yaqublu bu hadisələrdə həm də həbsdə ola-ola sizi dəstəkləmişdi.

– Elədir, doğrudur. Yalnız ona görə yox.

– Tural Əliyev soruşur ki, «Qubad bəy, sizcə Tofiq Yaqublu Müsavat Partiyasından çıxarıla bilərmi?» Bu, həm də T.Yaqublunun sizi dəstəkləməsi ilə bağlıdır.

– Əvvəla, Daşqın bəyə də, Tural Əliyevə də təşəkkürümü bildirirəm. Mən siyasi partiyalarda təmsil olunanların qərarlarına fərdi yanaşılmasının tərəfdarıyam. Biz Müsavat Partiyasının üzvü olaraq, qərar vermədik ki, ADR-i yaradırıq. Orada Müsavat Partiyasının üzvü olmayan, ümumiyyətlə heç bir siyasi partiyada təmsil olunmayan xeyli adamlar var. Bu bizim fərdi qərarlarımız oldu. Heç kəs qrup  şəklində ADR-ə qoşulmadı. Mən insanların fərdi azadlıqlarını dəstəkləyən bir şəxs kimi, hətta belə deyək ki, ABŞ-da əməli nəticəsini görən, yaşayan bir adam kimi – həqiqətən də bu, çox əhəmiyyətli bir məsələdir – o fərdlərin öz qərarlarına buraxmağın tərəfdarıyam. Əgər kimsə, hesab edirsə ki, həqiqətən Müsavat Partiyasında ADR-in üzvlüyündən çıxıb, fəaliyyətini davam etdirmək istəyəcəksə, mən ona da «yaxşı yol!» deyirəm. Amma kimsə hesab edəcəksə ki, başqa bir partiyada təmsil olunmaq onun üçün daha məqbuldur, heç vaxt onlar üçün də baryerlər yaradılmayacaq. Hesab edirəm ki, bu, fərdi qərar olmalıdır. Cəmiyyətdə ola bilsin ki, belə bir gözlənti var. Cəmiyyət istəyir ki, Müsavat kimi böyük bir adın sahibi olan partiya Azərbaycanda həmrəyliyin, Azərbaycanda bütövlüyün və vəhdətin həm də tərənnümü olsun. Son fəaliyyətləri ilə də yalnız partiyadaxili və yaxud da Müsavat Partiyası ilə ADR arasındakı münasibətlərlə deyil, bütövlükdə müxalifətdaxili münasibətlərlə də bu partiya başqa bir xətdədir. Bu baxımdan da indi cəmiyyət proseslərin getdiyini hesab edir – ölkədə siyasi hərəkatlara, siyasi qüvvələrin fəaliyyətinə və onların birgə fəaliyyətinə daha çox ehtiyac var. Bu, ehtiyacdan yaranan bir sualdır. Mən bütövlükdə Azərbaycanda siyasi qüvvələrin birgə fəaliyyətinin tərəfdarıyam və indi də hesab edirəm ki, biz ayrı-ayrılıqda nəyisə dəyişməyə nail ola bilməyəcəyik. Bizim birləşməyimiz, bir formatda fəaliyyət göstərməyimiz, müəyyən əsaslarla əməkdaşlıq etməyimiz çox vacibdir. Amma bu məsələ ilə bağlı hesab edirəm ki, sırf  Müsavat və ADR müstəvisində müzakirələr başlamayıb və şəxsən mən bunu fərdi məsələ hesab edirəm. Fikrimcə, kimsə bu çağırışa qoşulacaqsa, fərdi qaydada qərarını verib, bu prosesdə iştirak edə bilər. Mən bunu normal qəbul edirəm.

Tofiq Yaqublunu Müsavat Partiyasından çıxara bilərlər, Tofiq bəy kimi bir şəxsi Divanda uşaq kimi danlayıblar

– Amma deyirsiniz ki, siz özünüz bu məsələlərdə yoxsunuz?

– Təbii ki, mənim özüm bu prosesdə, bu işdə sonda deyəcəyim sözü əvvəldən demək istəmirəm. Ən azı, bizim üzvlərin davranışları, hərəkətləri mənim verəcəyim qərarlar üçün də çox əhəmiyyətlidir. Çünki biz hər birimiz bir təşkilatda təmsil olunuruq. O baxımdan, hesab edirəm ki, mənim sonda verə biləcəyim qərardır, ona görə əvvəlcədən heç nə danışmaq istəmirəm.

– O məsələyə toxunmadıq. Tofiq Yaqublunu Müsavat Partiyasından çıxara bilərlərmi?

– Müsavatın indiki rəhbərliyindən bunu gözləmək mümkündür. Baxmayaraq ki, hal-hazırda bu proses Müsavatın ciddi şəkildə əleyhinə işləyər və onlar buna getməzlər. Amma məndə olan məlumata görə, Tofiq bəyin «Kanal 13»-ə verdiyi son müsahibəsi Müsavat Divanının son toplantısının müzakirəsi olub. 3 il siyasi fəaliyyətinə görə canını həbsdə fəda verən Tofiq bəy kimi bir şəxsi Divanda uşaq kimi danlayıblar ki, «siz niyə belə bir müsahibə verirsiniz? Niyə Qubad İbadoğlunu hələ də dəstəkləyirsiniz? Niyə hesab edirsiniz ki, bugünkü Müsavat hamıdan zəifdir. Biz hamıdan güclüyük, hamıdan böyüyük». Reallıq hissini itirən bir təşkilatdan hesab edirəm ki, belə şeyləri gözləmək olar.

Müsavat Partiyası reallıq hissini itirib

– Yəni siz hesab edirsiniz ki, indiki Müsavat Partiyası reallıq hissini itirib?

– Bəli.

– Şəhriyar Səmədov soruşur: «Müsavat partiyasının başqanlıq marafonunda əsasən Arif Hacılının tərəfdarları belə bir arqumentlə çıxış edirdilər ki, Qubad İbadoğlu kütləvi mitinqlərə, aksiyalara qatılmır. Arif Hacılının isə daha çox mübarizə adamı olduğunu, hakimiyyətin üzərinə qorxmadan getdiyini yazırdılar. Elə Tural Abbaslının da təbliğatçıları öz namizədlərinin bu keyfiyyətlərini önə çəkirdilər. Hörmətli Qubad bəy, sizcə başqanlığa namizədlərdən kim daha çox mübariz və əzmkar idi?»

– Suala görə çox sağ olsun. Demək olar ki, özü öz sualı ilə bir mənzərəni tərtib edir. Çünki Arif Hacılı və Tural Abbaslı həbsxanada olublar. Onun dediyinə görə, onların hər ikisi daha cəsarətli və daha prinsipial olublar. Yaxşı, Müsavat partiyası bu prinsiplə səs verirdilərsə, o zaman Tural Abbaslı niyə 20 səs alırdı. Arif Hacılı isə 228 səs alırdı? Deməli, Müsavat başqanı olmaq üçün ən azı Müsavat üzvlərinin səsvermə meyarlarında bu, əsas rol oynamayıb. Hesab edirəm ki, bu meyarlarla da qərar vermək düzgün deyil. O ki qaldı mənim mitinqlərdə iştirak məsələmə, dəfələrlə bu məsələ müzakirəyə çıxarılıb. Mənim mitinqdə olan şəkillərim var və ora şəkil çəkdirməyə getmədiyim üçün çox az şəklim var ki, dostlarım tərəfindən çəkilərək, sosial şəbəkələrdə paylaşıblar. Mən mitinqlərin iştirakçısı olmuşam və bəzi mitinqlərdə də çıxışlarım olub. Amma düz deyirlər ki, onlar qədər olmayıb. Onlar kimi həbsxanada yatmamışam, o da doğrudur. Siz də o yolu keçib gəlmiş adamsınız. Lakin mən hesab etmirəm ki, həbsxanada müəyyən dövr qalmaq o adam üçün partiyanın başqanı olmaq üçün haqq yaratsın. Mənim onların hər ikisinə hörmətim var – cəbhədə də, Müsavatda da Tural Abbaslıdan və Arif Hacılıdan çox həbsxanaya düşənlər var. Bu prinsiplə də seçim olması düzgün deyil. Mənim mitinqlərə münasibətim fərqli olub. Mən demişəm ki, mitiq bir məqsəd yox, bir vasitə olmalıdır. Bu vasitədən biz doğru və düzgün zamanda istifadə eləməliyik, bu vasitə ilə biz mübarizəmizi zəiflətməli deyilik. Bu vasitə ilə biz mübarizəmizi gücləndirməliyik.

Son mitinqlər mübarizəni zəiflətdi, mübarizə ruhunu aşağı saldı

Son zamanlar Azərbaycan müxalifətinin keçirdiyi mitinqlər mübarizəni zəiflətdi, mübarizə ruhunu aşağı saldı. Yəqin ki, bunu ictimaiyyət də təsdiqləyə bilər. Müsavat Partiyasının keçirdiyi mitinqlərdə 300 nəfər təmsil olunurdu, Milli Şuranın təşkil elədiyi mitinqlərdə isə 1.000 nəfərə qədər adam təmsil olunurdu. Ola bisin ki, nümayişçilərin sayı məsələsində bir az çox və ya az məsələsi mübahisə doğursun, amma mənim üçün bu rəqəmlər o qədər də əhəmiyyətli deyil. Mən də hesab elədim ki, yanlış zamanda verilən qərarlar əhalinin inamsızlığını bir qədər də artırdı və mübariz insanların da əhvali-ruhiyyəsini pisləşdirdi. Çünki gördülər ki, bu təşkilatların təşkil elədiyi çox vacib məsələlərlə bağlı, hətta siyasi məhbuslarla bağlı mitinqlərə Azərbaycan xalqı qoşulmur. Burada mən təkcə siyasi partiyaların məsuliyyətini demirəm, xalqın özünün də məsuliyyəti var. Ona görə deyirəm ki, əzmkarlığı yalnız həbsxanada əziyyət çəkməklə qazanmaq olmaz. Mən bilirəm ki, həbsxana əziyyətli və məşəqqətlidir və mən özüm də bu mübarizəyə qoşulanda həmişə həbsxanada olmaq, ölkədən kənarda mühacirətdə yaşamaq çətinliklərini qəbul edib bura gəlmişəm. Mənim indiki halda demək istədiyim ondan ibarətdir ki, beynəlxalq səviyyədə də əzmkarlığa ehtiyac olub və mən bunlarla məşğul olmuşam. Müsavatın Proqram Konseptual bazasını hazırlamaq üçün də əzmkarlığa ehtiyac olub və mən öz komandam ilə Müsavat üçün fundamental proqramlar toplusu yaratmışam. 2003-cü ildə Müsavat Partiyasının və «Bizim Azərbaycan» Blokunun əsas uğurlarından biri də bizim namizədimizin televiziya debatında bir-bir təqdim etdiyi proqram və konsepsiyalar olub.

– Deyəsən, proqramların əksəriyyətini də siz hazırlayıbsınız?

– O proqramların demək olar, böyük əksəriyyətini mənim rəhbərlik elədiyim partiyanın İqtisadi-siyasət Komissiyası hazırlayıb. O, bizim məhsulumuzdur və ona görə də partiya işinə xidmət eləmək yalnız bir meyarla ölçülməli deyir. Məın harada fayda vermək imkanım olubsa, orada fayda vermişəm. Mən inanmıram ki, həbsxanada olmaqla Müsavata və yaxud da ki, bütövlükdə siyasi mübarizəyə daha çox fayda verə bilərdim.

– Qubad bəy, Əhməd Cəlaloğlu soruşur ki, «Qubad İbadoğlu Müsavat partiyasının qurultayından əvvəl demokratik düşərgədə daha çox reytinqə malik idi, yoxsa qurultaydan sonra?»

– Səhv etmirəmsə, Əhməd Cəlaloğlu sosioloq olmalıdır.

– Onu bilmirəm.

– Belə bir rəy sorğusu keçirsəydilər, mənim üçün də maraqlı olardı. Çünki mənim özüm öz haqqımda heç bir vaxt rəy formalaşdırmamışam və eyni zamanda bunu ifadə də eləməmişəm. İndi də deyə bilmərəm ki, mənim Müsavatda olduğum dövrdəki reytinqimlə indiki reytinqim arasında nə qədər fərq var. Bu reytinqi ölçə bilən bir ictimai sorğuya ehtiyac var. Bu gün isə elə bir sorğu keçirilməyib. Amma mən ümumi olaraq deyirəm ki. mənim Müsavat daxlində olanda da reytinqim indikindən fərqli olmayıb. Çünki Müsavatda olanda da mən öz fəaliyyətimlə, öz təşəbbüslərimlə başqalarından seçilmişəm. Mən həmişə çalışmışam ki, Müsavatın intellektual kəsiminin, müasir düşüncəli, kifayət qədər ziyalı qrupunun fəaliyyətində önəmli rol oynayım və onlarla birgə Müsavata fayda verim. O zaman orada özümü faydalı hesab edirdim, indi isə ADR-dəki fəaliyyətimlə özümü cəmiyyətə daha faydalı bir insan hesab edirəm. Reytinq üçün də çalışmıram.

– Əhməd Cəlaloğlu deyəsən, Arif Hacılının tərəfdarıdır. Çünki soruşur ki, «Müsavat başqanı seçilsəydi, seçim qaydalarını bir kənara qoyaq, özünün insani və vicdani haqlarını dəyərləndirərək, rəqibi Arif Hacılının dəfələrlə siyasi təzyiqlərə məruz qalaraq, siyasi məhbus həyatı yaşamış, ömrünün çox hissəsini demokratik mücadiləyə həsr etmiş, mitinqlərdə öndə olaraq, dubinkaların zərbəsinə tab gətirmiş, bütün mərhumiyyətlərə qatlanmış bir şəxsiyyətə qalib gəlməsi Qubad İbadoğluya görə haqqmı olardı? «Müsavat partiyasına ömrünü verən, quran, yaşadan bir liderə qalib olmağı, birdən-birə başqan olmağı doğru olmazdı» – deyə bir hiss keçirmi ürəyindən?»

– Mən Müsavatda sıradan bir adam olmamışam və Müsavata 20 il bundan əvvəl gəldim. Müsavata gələndə də sıradan bir adam deyildim. Sıradan bir adam olsaydım, ən azı sıravi bir üzv kimi qəbul olunardım. Məni gələn kimi İqtisadi-siyasət komissiyasına rəhbər vəzifəsinə təyin eləməzdilər. Bundan da 1-2 ay keçmədi ki, mən Müsavat Divanının üzvü seçildim. Müsavat Divanında, eyni zamanda Müsavatdakı fəaliyyətimizdə bizim fərqimiz olmayıb. Arif Hacılı funksioner olub, çünki İcra Aparatına sonradan rəhbərlik eləyib və yaxud da müavin olub. Mən isə heç vaxt funksioner olmaq istəməmişəm. Özümün azad fəaliyyətimlə bağlı hesab eləmişəm ki, Divan üzvlüyündəki fəaliyyətim kifayət eləyər. Burada kiminsə haqqını yeməkdən, kiminsə haqqına sahib çıxmaqdan söhbət getmir. Burada söhbət azad və ədalətli seçkidə Müsavatın özünün etimad göstərdiyi bir başqa adamdan gedir. Bizim də davamız o dava idi və bu gün yalnız bir nəfərin şəxsi mülahizələri ilə başqan seçilmir.

…biz gərək Müsavat partiyasına Arif Hacılını deyil, Yaşar Türkazəri seçəydik

– Yəni deyirsiniz ki, siyasi mübarizədə həbsə düşmək, mitinqlərdə dubinka zərbəsi altında qalmaq bir partiyanın başqanı olmaq üçün əsas olmamalıdır?

– Çox hörmət elədiyim şəxsiyyətlərdən biri Yaşar Türkazərdir.

– Elman Türkoğlu da 400 dəfə tutulub…

– Yaşar Türkazər ən çox dubinka yeyən Müsavat üzvüdür. Elman bəy də ən çox həbs olunan KXCP üzvlərindəndir. İndi Əhməd bəyin dediyi kriteriyalarla biz gərək Müsavat partiyasına Arif Hacılını deyil, Yaşar Türkazəri seçəydik. Eyni zamanda KXCP-yə də sədr olaraq Elman Türkoğlu seçilməli idi. Mən bu şəxslərin hər ikisinə hörməti olan adamam, bunu özləri də bilirlər ki, bu hörmət hansı səviyyədədir.  Bu müqayisəmlə də onları digərlərindən aşağı və yaxud da yuxarı tutmaq niyyətim yoxdur. Sadəcə, hesab edirəm ki, bu cür yanaşma və meyarlaşma səhvdir. O baxımdan da harada olmuşamsa, partiya daxilində də, cəmiyyət daxilində də hesab edirəm ki, ən vacib göstərici, ən vacib meyar azad və ədalətli seçkidə səsverənlərin etimadını qazanmaqdır.

– Fuad Əhmədli sizi salamlayır: «Qubad bəy, bir zamanlar xatirinizdədirsə, Rauf Arifoğlu, Milli Şura və şəxsən AXCP sədri Əli Kərimli üzərinə sifarişli hücumlar dönəmində cəbhəçiləri küçə əxlaqlı və tərbiyəsiz adlandırmışdınız… Səbəb isə cəbhəçilərin Rauf Arifoğlunu hökumətlə əlaqəsinə görə qınamaqlarını göstərmişdiniz. Sonradan Rauf bəyin sinəsinə sancılan hökumət medalı sizi dedikləriniz barədə yenidən düşünməyə vadar etdimi? Yoxsa hələ də cəbhəçilər «Yeni Müsavat» rəhbərinə qarşı belə «səhvlər» edirlər?» Belə şey olmuşdumu?

– Mənim leksikonumda heç bir vaxt «əxlaqsız» və «tərbiyəsiz» kimi ifadələr olmayıb. Ümumiyyətlə, mən əxlaq məsələsinə çox önəm verən adamlardan biriyəm. Eyni zamanda verilən sualda da qoyulan fikirlər təhrif olunub, gerçək deyil. Çünki mən Rauf Arifoğlu ilə bağlı yayımlanan bir şəkli gördüm – bu da kiminsə təqdimatında yayılan bir şəkil idi. Doğrusu, mən özüm də bir əxlaq sahibi olaraq, bu hərəkəti normal hesab eləmədim və bununla bağlı qeyd elədim ki, yəni siyasi mübarizəni bu vasitələrlə bu səviyyədə aparmaq olmaz. Bu səviyyəyə endirmək olmaz. Mən hesab eləmirəm ki, cəbhəçilərin hamısı o fikri bölüşüblər. Bu fikirlərimi cəbhəçilərə qarşı «əxlaqsız»lıq və «tərbiyəsiz»lik kimi dəyərləndiriblər. Məncə orada qeyi-əxlaqi bir şey yox idi. Amma ən azı mənim də bir etirazım var idi ki, bu səviyyədə mübarizə aparmaq olmaz. Bilirsinizmi, əxlaqlı olmaq yalnız o demək deyil ki, sən özün-özünü vicdanlı, əxlaqlı adam kimi bu mübarizədən kənarda saxlayasan. Eyni zamanda ətrafını da bu mübarizədə saxlamaq çox vacibdir. Ona görə mən hesab elədim ki, bu müstəvidə mübarizə aparmaq düzgün deyil. İndiki halda da hesab edirəm  ki, hərənin öz yolu var. Biz Azərbaycan mediasının inkişafında «Yeni Müsavat» qəzetinin xidmətlərinin üzərindən heç bir vaxt xətt çəkə bilmərik. «Yeni Müsavat» qəzeti indi də Azərbaycan mediasına xidmət eləyir. Digər qəzetlərin də bilirik ki, özünəməxsus töhfələri var. İndiki halda da hər halda düşünürəm ki, Azərbaycan cəmiyyəti üçün çox vacib institutlardan biri də mediadır. Biz vətəndaş cəmiyyəti təmsilçisi olaraq hər zaman media ilə həmrəy olmalıyıq.

Özümü iqtidar düşərgəsində hesab eləmirəm, heç təsəvvür də eləmirəm

– Kamal Zeynallı soruşur… «Əvəz bəy, yavaş-yavaş YAP-a yaxınlaşırsırsınız». Mən başa düşmədim sizin YAP-la, bizim YAP-la nə əlaqəmiz var?

– Mən başa düşdüm ki, nə demək istəyirlər. Mən başa düşdüm. Əvəz bəy, mən daxilimdə o qədər təmizəm, vicdanım da o qədər sakitdir ki, bu deyilənlərlə bağlı… Təssəvvür edirsinizmi, mən girişdə öz problemlərimin bir hissəsini təqdim elədim. Heç hamısı haqda danışmadıq da… Çox maraqlıdır. Elə bil bir qüvvə var ki, bir mərkəzdən idarə olunur. Onlar hesab edirlər ki, mənim hakimiyyətlə bağlılığım var.

– Hə… Onunla bağlı da müxtəlif suallar var. İlqar Mahmud soruşur ki, «Qubad bəy, özünü iqtidar düşərgəsində görürmü?»

– Başqa suallar varsa, deyin onların hamısını bir yerdə cavablandırım…

– Şəhla Cabbarlı maraqlanır ki, «Qubad İbadoğluna baş nazirlik postu təklif ounarsa, qəbul edərmi?». Samir Mirzə yazır: «Belə bir fikir formalaşmışdı ki, həbs olunma təhlükəsi yarandığı üçün ölkədən çıxıb, indi isə hakimiyyət tərəfindən vəzifə veriləcəyi haqqında xəbərlər yayılıb. Ölkəyə qayıdışının əsas səbəbi budurmu?» Abdulla Mahmudov soruşur, «Son zamanlar Qubad bəyə vəzifə təklif olunacağı ilə bağlı məlumatlar var. Belə təkliflər olarsa, qəbul edərmi?»

– Bunların hamısı bir-birinə yaxın suallardır.

– Daha bir sual da var, onu da verim, oxşar sualları bir yerdə cavablandırın.

– Verin…

– Əmrah Vətənsevər soruşur ki, «Prezident olsanız Azərbaycanı neçə ilə Avropa səviyyəsinə çatdıra bilərsiniz?» Ola bilər ki, bir az fərqli sual olsun, amma bir-birinə yaxın suallardır.

– Bu suala da ayrı cavab verərəm.

– Buyurun….

– Əvvəla, qeyd eləyim ki, özümü iqtidar düşərgəsində hesab eləmirəm, heç təsəvvür də eləmirəm. Çünki Azərbaycan iqtidarının nə idarəetmə prinsiplərini, nə daxili, nə də xarici siyasətini bəyənmirəm. Mənim onun dəyişilməsilə bağlı zaman-zaman tövsiyələrim, təkliflərim olub. Çox təəssüflər olsun ki, buna nail ola bilməmişik. Eyni zamanda Azərbaycan iqtidarına, hesab edirəm ki, bunun məsuliyyəti ilk növbədə Azərbaycan dövlətini idarə edənlərin üzərinə düşür – heç bir zaman bu hakimiyyətə Qarabağın bu qədər uzun müddətdə işğalda qalmasını bağışlamaram. Çünki hesab edirəm ki, bu problemi həll etmək gücümüz əvvəllər daha çox idi, indi də az deyil. Amma lazım olan səviyyədə Qarabağ torpaqlarının geri qaytarılması üçün təşəbbüs göstərmədik. Aprelin 2-də bilirsiniz ki, cəbhədə itkilərimiz oldu. Allah Şəhidlərimizə rəhmət eləsin.

Qarabağ uğrunda vuruşmağa hazır olan böyük bir qüvvə var

– Amin. Qanları yerdə qalmasın.

– Mən onların tərcümeyi-halı ilə tanış oldum. Çox ləyaqətli, cəsarətli, çoxu da zabitlərdir. Bizim ordumuzda döyüşən zabitlərimiz həlak oldular və bu proses onu göstərdi ki, həqiqətən də Azərbaycanda Qarabağ uğrunda vuruşmağa hazır olan – həm ordu daxilində, həm də ondan kənarda böyük qüvvə var. Mən sosial şəbəkələrdə də yazılanları izlədim. Amma bu qüvvələri indiyə qədər səfərbər eləyib bu potensialdan daha çox bəhrələnə bilərkən dövlət bunu etmədi. Yalnız Azərbaycanın daxilində demirəm, ölkədən kənarda da Qarabağın azadlığı üçün çox böyük işlər görmək mümkündür. Amma xarici ölkələrə gedib maraqlana bilərsiniz ki, Azərbaycan diasporası orada neçə hissəyə bölünüb. Ermənilər isə diaspora halında necə həmrəydirlər, necə böyük işlər görürlər. Biz onların qarşısında nə qədər aciz görsənirik. Bu baxımdan da hesab edirəm ki, bəzi məsuliyyət hazırda dövləti idarə edənlərin üzərinə düşür və onlar bu vəziyyəti yaradıblar. Ona görə də bu iqtidar düşərgəsində özümü yad hesab edirəm və hesab edirəm ki, bu düşərgədə hələ çox böyük dəyişikliklər getməlidir. Bizim kimi adamların harasa transformasiyası və ya inteqrasiyasından söhbət gedərsə, bunu ən azı müzakirə etməyə hazır olsunlar. Orada Baş nazir postuna razılıq verməyimlə bağlı sual oldu. Mən bu suala əvvəllər də qarşılaşmışam və ona cavab da vermişəm. Əgər azad və ədalətli seçkidə xalqın etimad göstərdiyi lider məni dəvət edərsə, o dəvəti məmnuniyyətlə qəbul edərəm. İndiki halda isə mən belə bir dəvət gözləmirəm və hesab edirəm ki, bu dəvəti qəbul edib, belə bir prosesdə iştirak eləmək bu məsuliyyəti də iqtidarla bölüşmək demək olardı. Soruşurlar ki, mən ABŞ-dan vəzifə veriləcəyi üçün gəlmişəm. Mən bu haqda mülahizələri mətbuatdan oxudum. Mənim Azərbaycan hakimiyyəti lə heç bir təmasım olmayıb. Hətta mən Vaşinqtonda olduğum dövrdə fəaliyyətimlə açıq şəkildə olsa belə heç Azərbaycan səfirliyi də maraqlanmayıb. Mən bilirdim ki, gizli şəkildə mənim fəaliyyətimi izləyirlər. Mənim kimlərlə görüşdüyümü, hətta yerli azərbaycanlılarla görüşməyimi belə müşahidə edirlər. Amma bir dəfə də olsun, orada səfirlikdən dəvət almadım və səfirlik təmsilçisi ilə də görüşməmişəm. Ona görə də bu müzakirələri nə başlamışıq, nə də belə müzakirələrə mənim ehtiyacım olmayıb. Azərbaycana gələndə gördüm ki, mətbuat belə bir şey yazıb. Hesab elədim ki, bu da müəyyən gözləntilərin nəticəsidir. Onların arasında xoş məramla yazanlar var, bəziləri isə  bunu bəd niyyətlə istifadə edirlər. Xoş məramla yazanlar nəyə görə hesab edirlər ki, mən dövlətdə təmsil olunmalıyam? Düşünürlər ki, bir müddət ABŞ-da oldum. Burada olmağımın ikinci səbəbi də digər proqramın tərkib hissəsi kimi ABŞ-da çox nüfuzlu bir universitetdə fəaliyyətimlə əlaqədar idi. Həmin proqramı da Dövlət Departamenti maliyyələşdirirdi. Həmin proqram çərçivəsində ən azı peşəkar fəaliyyətimi bir qədər də gücləndirdim, daha çox təcrübə topladım. Hesab edirəm ki, onların yanaşmalarında da xoş məram var ki, mən əgər bu təcrübələrimi Azərbaycana gələrək burada bölüşsəm, ölkəni daha tez böhrandan çıxarmaq mümkün olar.

Qlobal səviyyədə yüzlərlə adam arasından seçilən 6 adamdan biri mənəm

Ona görə, belə suallar ünvanlayırlar və eyni zamanda mətbuatda da belə fikirlər formalaşır. Amma mənim ABŞ-da qalmağımla bağlı təkliflər oldu. Mən o təklifləri qəbul eləmədim. Çünki Azrbaycana qayıtmağı vacib hesab edirdim. Azərbaycandan gedəndə də həbs ounmağımdan çəkinib getməmişəm. Çünki həbslərin ən qızğın vaxtlarında Azərbaycanda olmuşam. Bu, planlaşdırılmış proqram olub. Bu proqramda iştirak eləmək üçün müəyyən müzakirələr olub. Bu müzakirələrdə dünya üzrə, qlobal səviyyədə yüzlərlə seçilmiş adam iştirak edib. Yalnız 6 adam seçilib. Onlardan biri də Azərbaycandan mən olmuşam. Bizim regiondan o proqramda iştirak edən yeganə adam mən olmuşam. O proqrama seçim də müəyyən kriteriyalar əsasında baş verir. Yəni bunlar bu məsələ ilə bağlı müzakirələr aparırlar. Həmçinin sənin ölkədəki fəaliyyətini izləyirlər. Eyni zamanda müəyyən tələblər var ki, o tələblərə cavab vermək lazımdır. Yəni buradan gedən adam ingilis dilində danışmağı bacarmalıdır ki, orada da müəyyən fəaliyyətlə məşğul ola bilsin. Demək istəyirəm ki, heç bir həbsdən, təzyiqdən çəkinərək ölkəni tərk etmək niyyətində olmamışam. Orada da öz şərhlərimlə ölkədə gedən iqtisadi proseslərə münasibət bildirmişəm. Mətbuat nümayəndələrinə də çox təşəkkür edirəm ki, mənimlə Azərbaycan ictimaiyyəti arasında körpü rolunu oynayıblar. Bu körpü həqiqətən mənim fikirlərimin çatdırılması üçün çox əhəmiyyətli rol oynayıb. Gələndən sonra da mənə vəzifə vermədilər, indi desinlər ki, gedəndə həbslərdən çəkinib getdi ki, gələndə də vəzifə verdilər. Hər iki mülahizə yalandır. Mən həbs olunmaq təhlükəmin omadığına təminat vermirəm. O, hər zaman – bu gün, ya da sabah ola bilər. Belə bir təhlükə heç bir zaman səngiməyib. Bzi bilirik ki, hansı cəmiyyətdə yaşayırıq. Bu, o demək deyil ki, belə bir təhlükə yaranarsa, sabah ölkədən gedəcəm. Mənim plan və proqramlarım var ki, onları yaxın müddətlərdə Azərbaycanda fəaliyyətimi davam etdirib, heç bir ölkədə kənardan davam etdirmək niyyətində deyiləm. Məndə belə bir hisslər olsaydı, ABŞ ən yaxşı ölkədir və orada qalmağı seçərdim də… Orada ən nüfuzlu universitetdə işləyirdim. Orada da fəaliyyətimi davam etdirə bilərdim. Fəaliyyətimi davam etdirmək üçün də təkliflər var idi. Çünki artıq o tədrisdə pedaqoji fəaliyyətimlə, tədqiqatlarımla bu prosesin içində idim. İndi ola bilər ki, sabah Qırğızıstan hökumətindən bir təklif gəlsin ki, məsələn, büdcə hazırlamaq istəyirlər, dəstək vermək lazımdır ki, gedib orada 1-2 ay fəaliyyət göstərərəm. Və yaxud da başqa ölkələrdən belə bir təklif gələ bilər. Çünki bu proqramlar qısa müddətlidir. Öz fəaliyyətimi bir qədər də praktikləşdirmək üçün mənə belə təşəbbüslərdə iştirak çox vacibdir. Sonuncu sual, əgər prezident olsam, Azərbaycanı hansı müddətə Avropaya çatdıra bilərəm idi. Bilirsinizmi, yəqin ki, 3-5 il bundan əvvəl Azərbaycanda prezident olan şəxs bu islahatları çox qısa müddətdə edə bilərdi. Onu da deyim ki, 5 il bundan əvvəlki dövrdə bunu həyata keçirmək üçün daha böyük imkanlarımız var idi.

Ölkədə yalnız iqtisadi böhran deyil, bir mənəvi böhran da hökm sürür

– Pulun gələn vaxtlarında?

– Tək maliyyə ilə bağlamıram. Başlayanda da qeyd etdim ki, ölkənin təkcə iqtisadi-sosial böhranı yoxdur, ölkənin mənəvi böhranı da var. Tədbirlərdə olmuşam və gün ərzində qohumlarla-tanışlarla görüşmüşəm. Zabit qohumlarımızdan biri də bu döyüşdə şəhid olub… Çox həyəcan və narahatlıqla bu prosesi izləmişik. Avtomobili idarə edəndə hər zaman radioya qulaq asmışam. Başqa məlumat almaq imkanları olmadığı üçün fikirləşdim ki, bəlkə radiodan lazımi xəbərləri aldım. Gün ərzində radioda ancaq çal-çağır, musiqi, mahnı səsləndirildi.

– Bəli, ancaq şadyanalıqdır.

– Bayaq bunu da qeyd etmək istəyirdim ki, ölkədə yalnız iqtisadi böhran deyil, bir mənəvi böhran da hökm sürür. Yəni Azərbaycan cəmiyyətini Avropa səviyyəsinə çatdırmaq üçün 3-5 il bundan əvvəlki qədər bizim mənəviyyatımız, əxlaqımız deformasiya, deqrodasiya olunmamışdı. İndi çox şeylər dəyişib. Mən sizə bayaq da dedim. İnkişafın 4 təsirindən birini çox tanınmış alimlər mədəniyyətlə bağlayırlar. O mədəni inqilaba da bizim ehtiyacımız var. Yeni islahatlara da ehtiyacımız var. Bunlar da vaxt aparacaq.

İlk 3 ildə Azərbaycanı Avropaya çatdırmaq olar

– Bir beşillikdə Azərbaycanı Avropa səviyyəsinə çatdırmaq mümkündürmü?

– Bir beşillikdə mümkündür və mən hesab edirəm ki, hətta ilk 3 ilində də bunu həyata keçirmək mümkündür. İqtisadi baxımdan potensialımız ölməyib. Potensialımız var. İlk növbədə potensialımız Azərbaycan sahibkarıdır. Azərbaycan sahibkarı Rusiyada da, Ukraynada da, Türkiyədə də, hətta mən sizə deyim ki, İranda da, Qazaxıstanda da çox böyük nailiyyətlərə imza atıblar.

– Çox maraqlıdır ki, bu ölkədən çıxan hər kəs müəyyən uğurlar qazanır.

– Mən deməzdim ki, hər kəs, amma böyük əksəriyyət uğurlar qazanıb.

– Əksəriyyət qazanıb.

– Azərbaycan sahibkarına biz əlverişli fəaliyyət mühiti yaratsaq, bir çox iqtisadi problemlərimizi onunla həll edəcəyik. Azərbaycan siyasətində biz rəqabət mühiti formalaşdırsaq, azad və ədalətli seçkini təmin eləsək, biz Avropa dəyərlərini siyasi sferaya çox qısa müddətdə gətirə biləcəyik. Eyni zamanda mən hesab edirəm ki, bizim işimizi çətinləşdirən bir az da mədəni, mənəvi sferadır. O, daha çox vaxt aparacaq. İqtisadi və siyasi kontekstdə bu işi həll eləmək asandır, amma bunun 5 illik dönəmdə həyata keçirmək mümkündür. Siyasi-iqtisadi islahatları nəyə görə tez eləmək mümkündür? Burada həm insan, həm də texnologiya amili çox əhəmiyyətli rol oynayır. Məsələn, mən Qırğızıstanda olanda yaxı bir təcrübənin şahidi oldum. Onlar parlament seçkilərində biometrik pasportlardan istifadə edirdilər. Bilirsıniz ki, biometrik pasportlarda həm də barmaq izlərini götürürlər. Parlament seçkilərində seçki məntəqəsinə gəlirsən, aparata barmağını basırsan,  adın və haqqında olan bütün məlumatlar monitorda çıxır. Müşahidəçilər də kənarda oturub prosesi izləyirlər. Hamı baxır ki, bu adamın seçki siyahısında adı var. Bu, «karusel» deyil, başqasının əvəzinə səs verən də deyil. Orada da şərait yaradılıb, kim kimə səs vermək istəyirsə, azad şəkildə səsini verir. Bu, texnoloji məsələdir də… Bunu guya Azərbaycanda tətbiq etmək mümkün deyil? Biz çox asanlıqla biometrik pasportlara keçidi təmin edə bilərik.

Azərbaycanda azad və ədalətli seçki keçirmək… elə gözəl mümkündür ki…

– Əslində, çox da asan məsələdir.

– Eyni zamanda həmin aparat və texnologiya ilə biz ən azı, başqasının əvəzindən səs vermək poblemini həll edə bilərik. Hansı siyasi partiya bu gün bu müzakirəni başlayır? Yəni müzakirələrə indidən başlamaq lazımdır ki, ölkə əhalisinin heç olmasa böyük əksəriyyətinin biometrik pasportu olsun. Sabah biometrik pasportu olmayanlar, bu texnologiyanın istifadəçisinə çevrilə bilməyəcəklər. Bəzən adamlara çətin gəlir də… Deyirlər ki, buna keçmək mümkün deyil… Azərbaycanda azad və ədalətli seçki keçirmək mümkün deyil. Elə gözəl mümkündür ki… Çox asan yollarla da bunu etmək olar. İstək, idarəetmə, eyni zamanda da müasir texnologiyalar lazımdır. Bütün bunlar olarsa, onunla məsələni həll edəcəyik. Belə deyək, Azərbaycan cəmiyyətinin bəzi hissəsinin seçki mədəniyyəti deqrodasiya olunsa da, o aparat bu saxtakarlığın qarşısını alacaq. Ona görə heç kəs narahat olmasın ki, Azərbaycanda azad və ədalətli seçkilərin keçirilməsi üçün illər lazımdır. Əmin olsunlar ki, çox qısa müddətdə Azərbaycanda azad, demokratik və rifahlı cəmiyyət qurmaq mümkündür. Hətta hesab edirəm ki, bizim ən böyük problemimiz olan Qarabağ münaqişəsində də müəyyən irəliləyişlər etmək mümkündür. Mən demirəm ki, bu problemi qısa müddətdə həll eləmək resepti bizdə var.

– Tural İsmayılov iki sual verib: «ADR Hərəkatı bu qədər qısa zamanda təşkilatlandı. Bunu ABŞ-ın Müsavat Partiyasından əlini üzəndən sonra yenidən ölkədə çaxnaşma yaratmaq nəticəsində Qubad bəyə qoyduğu stavka hesab etmək olarmı? Qubad bəy qardaşı Vüqar Bayramovun iqtisadi proqnozları haqqında nə düşünür?»

(Söhbətin 3-cü hissəsi)