Sovet İttifaqının bir-birinin ardınca atdığı sürətli addımlarla başlayan və ABŞ-ın Aya enişi ilə zirvəsinə çatan “kosmos yarışı” bu gün yeni mərhələyə qədəm qoysa da, bu mübarizənin ilk günləri bir çox təəccüblü hadisələrə şahidlik etdi. Bunlardan biri rus kosmonavtlarının kosmos səfərlərində qısa lüləli ov tüfəngləri daşımaları idi. Hadisənin arxasındakı reallıq düşünüldüyündən çox fərqlidir.
Nəhəng raketin güclü mühərrikləri səmanı deşməyə başlayanda dərin sükut onu eşidənləri dəhşətə gətirən uğultuya çevrildi. Qazaxıstanın ucqar bir guşəsində baş verənlərə şahid olanlar canlı olaraq dövrün başlanğıcını “kosmos yarışı” olaraq izləyirdilər. Sovet İttifaqı ilk peykdən və ilk canlıdan sonra ilk insanı 1961-ci ildə kosmosa göndərdi. İnkişafın ardınca ilk qadın kosmosa göndərildi. SSRİ kosmos yarışına sürətlə başladı, ardıcıl fəaliyyəti ilə dünya ictimai rəyində qarışıq həyəcan və təəccüb hissi yaratdı.
Sovet kosmik proqramının ən əhəmiyyətli ilklərindən biri, “Vostok” proqramının davamı olaraq görülən və kosmosa insanlı ekspedisiyaların davam etdirilməsi məqsədi daşıyan “Vosxod” proqramı çərçivəsində edildi. Pavel Belyayev və Aleksey Leonovun ekipaj kimi xidmət etdiyi “Vosxod-2” ekspedisiyasının buraxılması 18 mart 1965-ci ildə ilk insanın kosmosa çıxması ilə nəticələndi. Aleksey Leonov, bəşəriyyət tarixində bir kosmik gəmidən ayrılaraq təxminən 12 dəqiqə davam edən kosmosda gəzinti həyata keçirərək, kosmos araşdırmalarında tarix yazan adlardan biri oldu. “Vosxod-2” ekspedisiyası kosmosun tədqiqində yeni zəmin yaratmaqla yanaşı, ekspedisiya zamanı kosmonavtların yanlarında olan avadanlıqlarla da səs çıxarıb. Kosmonavtlara verilən təcili yardım dəsti ilə bağlı bütün neqativ hallar nəzərə alınıb. Əslində, dəstdə hətta “TP-82” tipli silah da var idi.
Təcavüzkar yadplanetlilərə inanmasanız, kosmik gəmidə odlu silahın olması məntiqli bir fikir kimi görünməyə bilər. Bundan əlavə, silahın atəşə tutulması ekipaj və kosmos arasındakı nazik alüminium örtükdə çox baha başa gələcək nəticələrə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, yüksək xərclərlə kosmos tədqiqatlarında daşıya biləcək yük həmişə məhduddur və xidmət edəcək personalın ehtiyac duyduğu qidalar bu sıralamada hər zaman ön plandadır. Bütün bunlara baxmayaraq, rus kosmonavtları kosmik missiyalarında özləri ilə silah aparırdılar. Bunun səbəbi geniş məkanda deyil, əksinə, bizim dünyamızda gizlidir!
“Vosxod-2” missiyasının kosmik mərhələsi uğurla başa çatsa da, kosmonavtlar Yerə qayıdarkən bir sıra bədbəxtliklər yaşadılar. Kosmik gəminin istiqamətləndirmə sistemindəki nasazlıqlar nəqliyyat vasitəsinin təxmin edilən marşrutdan çıxmasına və nəzərdə tutulan eniş zonasından təxminən 1500 kilometr kənara atılmasına səbəb olub. Bədbəxtliklərə baxmayaraq, tək parça olaraq yerə qayıtmağı bacaran kosmonavtlar enişdən sonra daha ciddi təhlükə ilə üz-üzə qaldılar: Sibirin qarla örtülmüş səhrası.
Uşaqlıq illərini sərt təbii şəraitdə keçirən Pavel Belyayev və Aleksey Leonov təxminən 2 gün yarım soyuq və vəhşi heyvanlarla mübarizə apararaq axtarış-xilasetmə qruplarının özlərini tapmasını gözlədilər. Bu müddət ərzində ikilinin ən çox güvəndiyi şeylərdən biri də yanlarında olan tapança idi. Kosmonavtlar bir neçə günlük həyat mübarizəsindən sonra tapıldı və Moskvada “qəhrəman” kimi qarşılandı. Aleksey Leonov daha sonrakı açıqlamalarında yanlarında olan silahın yetərli olmadığını, Sovet rəhbərliyinin bu vəziyyətə çarə tapmaq üçün yeni “kosmonavt silahı” və “TP-82” adlı xüsusi silah hazırlamağa başladığını bildirdi.
“TP-82” tapançası rus kosmonavtlarının eniş zamanı əlverişsiz vəziyyətlə üzləşmə ehtimalı nəzərə alınmaqla hazırlanıb. Qısa lüləli ov tüfənginin bir lüləsi tapança güllələri üçün, biri ov tüfəngi mərmiləri üçün, digəri isə məşəllər üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ekspedisiyalar zamanı tapança polad qutuda idi və təcili eniş dəstinə daxil edildiyi üçün yalnız fövqəladə hallarda icazə verilirdi.
Qara dəniz sahillərində rus kosmonavtlarının 20 ilə yaxın kosmik uçuşlar zamanı daşıdıqları “TP-82” tapançaları ilə bağlı təlimlər də keçirilib. Burada sağ qalma təlimi keçən şəxsi heyət təlimin müəyyən mərhələlərində odlu silah təlimi alıb və özlərini xoşagəlməz vəziyyət ssenarilərinə hazırlayıblar.
2007-ci ildə “TP-82” istismardan çıxarıldı və kosmik missiyalarda istifadə üçün 9 mm-lik Makarov tapançaları ilə əvəz olundu. “TP-82”nin ləğvinin səbəbi istifadə edilən döyüş sursatının yararlılıq müddətini bitməsilə izah edilib. Kosmonavtlar 2007-ci ildən sonra kosmos səfərlərində bir müddət yanlarında silah gəzdirsələr də, bu gün bu silahların artıq kosmos səfərlərində istifadə edilmədiyi bildirilir.
***
Adının açıqlanmasını istəməyən həvəskar astronom və astrofizik F.S. hələlik kosmosla bağlı hərtərəfli hüquqi tənzimləmənin olmadığını bildirib: “Kosmosla bağlı hər hansı qanun yoxdur. Açıq dənizdəki kimi çox bəsit qaydalar var. Özəlliklə coğrafi kəşflər zamanında gəmini götürən şəxs ayağını basdığı torpağın mənim olduğunu söylədiyi kimi. Kosmosda da vəziyyət hələlik oxşardır, ona görə də hər kəs istədiyini edə bilər”.
“Kosmosa çıxan bir ölkə kosmosda nə etdiyini heç kimə söyləmək məcburiyyətində deyil” deyən F.S., ABŞ-ın Soyuq Müharibə dövründə həyata keçirməyi hədəflədiyi “Ulduz Döyüşləri” kimi tanınan “Strateji Müdafiə Təşəbbüsü” layihəsini xatırladıb əlavə etdi: “Bu cür məlumatlar çox vaxt dövlətlər tərəfindən məxfi saxlanılır. Məsələn, Çinin kosmik proqramında iştirak edən Taykonaut komandalarının silahlarının olub-olmadığını bilmirik. Bu “texnologiya yarışı” çərçivəsində sirr sayılan məlumatlardır. Ruslar bu məlumatı hansısa formada veriblər. Sovet İttifaqın dağılması Rusiya ilə ABŞ-ın kosmosda əməkdaşlığa başlaması ilə baş verib. Heç bir dövlət kosmosa aparat göndərilməsi üçün heç vaxt heç kimdənsə icazə almayacaq. Bu hərbi layihə ola bilər. Biz bilirik ki, ABŞ hava hücumundan müdafiə funksiyasını yerinə yetirəcək sistemlər yaratmağı hədəfləyir”.
***
Yerə endikdən sonra yaşana biləcək çətinliklərə qarşı kosmonavtların silahları olduğunu deyən F.S., inkişaf edən texnologiya ilə bu üsulun da köhnəldiyini bildirib: “İndi inkişaf edən texnologiya sayəsində kosmos araşdırmalarına cəlb olunan personalın yeri tez bir zamanda təyin oluna və helikopter kimi vasitələrlə onların endiyi əraziyə dərhal çatmaq bilər. Bundan əlavə, kosmik gəmilərin texnologiyası əvvəlkindən qat-qat yaxşıdır. Yəni artıq onların silah gəzdirməsinə ehtiyac yoxdur”.
Kosmos səfərlərində istifadə edilən avadanlıqlarda partlama riskinin olduğunu vurğulayan F.S., “Təbii ki, silah kosmosda atəş açsa, bunun çox ciddi nəticələri olacaq. Bununla belə, kosmik gəmilərin istifadə etdiyi yanacaqlar onsuz da silahdan daha çox risk daşıyır. Bu nöqteyi-nəzərdən baxsaq, silahın ən böyük təhlükəsi astronavtlar arasında baş verə biləcək insidentə istifadə olunmasıdır. Lakin indiyədək belə bir vəziyyət qeydə alınmayıb. Kosmosa gedəcək insanlar uzun bir məşq prosesindən keçirlər və psixoloji cəhətdən belə bir vəzifəni sağlam şəkildə yerinə yetirməyə uyğunlaşırlar”, – deyə o, fikrini yekunlaşdırıb.
çap et