Qəzza olayları diqqəti qismən də olsa, daha təhlükəli Ukrayna müharibəsindən çəkdi. Çünki media və qeyri-mətbu orqanlar İsraillə bağlı hər hansı münaqişəyə və İran və ona bağlı terror təşkilatların regional layihəsinə qarşı münaqişələrdə oynadığı rola diqqət yetirirlər.

Qəzza olayları idarə oluna bilən regional müharibədir. Ukrayna müharibəsi isə nəinki idarəolunmaz, hətta üçüncü dünya müharibəsinə gətirib çıxara bilər. Geosiyasi, strateji və iqtisadi əhəmiyyətinə baxmayaraq, Yaxın Şərqdə baş verənlər dünyanı dəyişəcək səviyyədə deyil.

Avropada baş verənlər dünyanı dəyişdi və bu dəyişiklik 20-ci əsrdə Avropada başlayan müharibələrlə üç dəfə baş verdi – Birinci Dünya müharibəsi, İkinci Dünya müharibəsi və Sovet İttifaqının dağılması ilə başa çatan Soyuq müharibə. Ancaq NATO-nun Kiyevin vasitəsilə Moskvaya qarşı qurduğu oyunun daha böyük və mürəkkəbləşdiyinə işarə edən sürprizdən sonra Ukrayna müharibəsi yenidən diqqət mərkəzinə düşdü. Ukraynanın şərqindəki Donbass bölgəsində rus ordusu yavaş-yavaş kənd-kənd irəliləyərkən Kiyev Rusiyanın Kursk bölgəsinə sürətli hücumla Rusiyanı, dünyanı və özünü təəccübləndirdi.

Bu, həm öz xalqına, həm də ukraynalılara çar təkəbbürü ilə yanaşan, ordusunun qonşusu, Sovet İttifaqının respublikalarından birinə basqın etməsi ilə öyünən Rusiya prezidenti Vladimir Putinə vurulan sillə idi. Bu həm də bütün dünyaya, eləcə də Kiyevi silahlandıran və dəstəkləyən Qərbə “mesaj” idi. Sözügedən mesaj qısaca belə idi – ölkəsinin şərqini müdafiə etməkdə çətinliklərlə üzləşən Ukrayna ordusu qaz nasos zavodu və nüvə obyektlərinin daxil olduğu mühüm bölgədə əks-hücum etmək və Rusiya ərazisini işğal etmək gücünə malikdir.

Kiyev ordusunun Kurskda ələ keçirdiyi mövqeləri saxlamaqda çətinlik çəkməsi heç nəyi dəyişmir, çünki Moskva öz ərazisini geri almaq üçün çoxlu sayda qüvvələri, o cümlədən çeçen Əhməd Kadırovun qüvvələrini göndərə bilər. Amma məqsəd Rusiya ərazisini işğal etmək deyil, Kremli torpaqlarından çəkilmək üçün danışıqlar aparmaqdır.

Eləcə də, Rusiya-Avrasiya Mərkəzindən Tatyana Stanovayanın “Ukrayna müharibəsi Rusiyanı dəyişməyə başlayıb. Putin qədər zəifləyib ki, ifrat şahinlərin əlində alətə çevrilib” məqaləsindəki həqiqət və ya şayiə də heç nəyi dəyişmir.

Kanadalı tarixçi Marqaret MakMillan deyir ki, “uzunmüddətli müharibədə münaqişənin hər iki tərəfinin məqsədləri dəyişir”. Bu, Ukrayna müharibəsində aydın görünür. Putin Ukraynada hakimiyyəti dəyişdirməklə neonasistləri aradan qaldırmaq, Rəsmi Kiyevi tərksilah edərək neytrallıq tətbiq etmək, Avropa təhlükəsizlik sisteminin yaradılmasında rol oynamaq və plüralist qlobal sistemdə tam tərəfdaş olmaq üçün müharibəyə başladı. Amma Barak Obamanın prezidentliyi dövründə Moskvanın Krım yarımadasını ilhaqından sonra baş verənlərdən fərqli olaraq Kiyevi işğal etməməsi və Ukraynaya güclü dəstək verən Qərbin cavabını gözləməməsi onun ambisiyalarını azaldıb. O, əvvəlcə Ukraynada dominantlıq etmək və bəlkə də tamamilə ilhaq etmək niyyətində olsa da, hazırda Ukraynanın dörd bölgəsinin Rusiyaya birləşdirilməsinə zəmanət verəcək saziş üzrə danışıqlara hazırdır.

Putin Kiyevin neytral olmasını, tərksilah edilməsini və NATO-nu öz sərhədlərindən uzaq tutmasını istədiyi halda, indi NATO-nun bütün silahları Ukraynanın daxilindədir və Avropa Birliyinə gedən yol onun üzünə açıqdır. Üstəlik, Putinin israrla “xüsusi hərbi əməliyyat” adlandırdığı ən azı qorxulu üçüncü dünya müharibəsinə çevriləcək tam hüquqlu müharibəyə çevrildi.

Putin “NATO ilə müharibə Rusiyanın maraqlarına uyğun deyil” desə də, xarici işlər naziri Sergey Lavrov “Biz meydanda NATO ilə qarşılaşmağa hazırıq” deyir. Putinin dostu, keçmiş prezident və baş nazir Dmitri Medvedev alyansı dəfələrlə nüvə silahları istifadə edəcəyi ilə hədələyib.

Eyni şey, işğal olunmuş Ukrayna ərazilərindən çəkilməzdən əvvəl Moskva ilə hər hansı danışıqları rədd edən Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskiyə də aiddir. Əvvəlcə o, rusları zorla deportasiya etməkdə israr etdi və hətta Putinlə danışıqları qadağan edən qanun qəbul etmək istədi. Lakin o, bu işdə uğursuzluğa düçar olanda və Rusiyanın Kursk vilayətinin bəzi hissələrini işğal edəndə “ədalətli kompromis” əsasında danışıqlar aparılmasını tələb etməyə başladı.

Oyun mürəkkəb olduğu qədər də incədir. Rusiyalı ekspert Leonid Berşidski Rusiyanın “strateji məğlubiyyətindən” danışan Qərbə belə cavab verir: “Rusiya Ukraynadan daha geniş coğrafiyanı əhatə edən müharibədə məğlub olmasa, necə strateji məğlubiyyətə uğraya bilər?”

Amerikalı ekspert Fiona Hill hesab edir ki, “müharibə əslində Ukrayna ilə bağlı deyil, daha çox böyük güclərin Avropa səhnəsində hazırkı dünya nizamının sonuna doğru mübarizəsidir”.

Samuel Çarap “qazanmaq mümkün olmayan müharibə” haqqında danışır. Onun fikrincə, Qərbin Rusiyanın işğalına cavabı aydın və birmənalı olsa da, “son oyun məqsədi bulanıqdır” və Birləşmiş Ştatlar üçün “öz qüvvələrinin iştirak etmədiyi müharibənin son məqsədini müəyyən etmək çətindir”.

Lakin danışıqlar yolu ilə həllə nail olmaq müharibədə qalib gəlməkdən asan deyil. Ukraynada bəzi ərazilərdən, o cümlədən Krım yarımadasından imtina etmədən güzəştə getmək olmaz. Əgər ölkə öz ərazisindən imtina edərsə, bu kompromis ədalətli ola bilməz. Ukrayna ordusunun Kurskdan çıxarılması müqabilində Moskvanın Ukraynadan çəkilməyə qərar verməsi mümkün deyil. Çünki Moskva bilir ki, Kiyev əsgərlərin sayında, təchizatda maddi-texniki təminatında çətinlik çəkir. O, Ukrayna qüvvələrini Rusiya ərazisində tələyə salmağa çalışır və təkid edir ki, o, təkcə Ukrayna ilə deyil, ABŞ və NATO ilə vuruşur.

Nə olursa olsun, Ukrayna müharibəsində hər iki tərəfin qələbəsi mümkünsüz məsələdir. Hər iki tərəf nisbətən uduzub. Qərbin Ukraynaya dəstəyi və Rusiya ilə Çin arasında “məhdud tərəfdaşlıq” və Rusiyanın Şimali Koreya və İranla hərbi əməkdaşlığı nəzərə alınmasa, hər iki tərəfin hərbi və mülki itkilərini heç nə kompensasiya edə bilməz.

Tarixçi Andrey Zorinin fikrincə, Putinin etdiyi şey “imperiyanın təhlükəli və qeyri-müəyyən gələcəyin yerinə keçməsi keçmişi çağırmaqdır”. Əgər Rusiyanın hərbi resursları siyasi məqsədlərinə çatmaqda acizdirsə, ABŞ-ın müdafiə naziri Lloyd Ostin etiraf edir ki, “Ukraynanın varlığı təhlükə altındadır və ABŞ-ın təhlükəsizliyi də təhlükədədir”.