Dünən Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) artmaqda olan dini ekstremizmlə bağlı keçirdiyi toplantıda çıxış edən İçərişəhər Cümə məscidinin axundu Hacı Surxay Məmmədli Aşurbəy məscidi ilə bağlı idarənin sədri Allahşükür Paşazadəyə müraciət edib. Axundun məsciddə xoşagəlməz halların baş verdiyini deməyi və ibadət evinin bağlanmasını istəməyi adıçəkilən məscidə gedib-gələn insanları narahat edib. İddiaların nə qədər əsaslı olduğunu öyrənmək, Aşurbəy məscidindəki ümumi vəziyyəti görmək üçün Hafta.az-ın əməkdaşları həmin məsciddə olublar.

İçərişəhərdə, Cümə məscidinin yaxınlığında yerləşən Aşurbəy məscidi daha çox «Ləzgi məscidi» adıyla tanınır. Bura daxil olmaq üçün bir neçə pilləkən düşüb qapıya yaxınlaşdıq. Reportaja həmkarım Nərminə Vəliyeva ilə birgə getsəm də, hicabda olmadığına görə o, məscidə buraxılmadı. Məsciddə fəaliyyət göstərən icmanın məsul şəxsi Ramin Həmzəyevin sözlərinə görə, onun dini geyimdə olmadan ibadət evinə girməyi hüç cür mümkün deyil: Şəriətin qaydası budu, mən çarəsizəm. Amma başqa bir yerdə əyləşib bu barədə danışa bilərik».

Məscidə daxil olduqda məni qarşılayan şəxs «sünni namazı qılmağa gəlmisənsə, buyur keç» deyib yer göstərdi. Jurnalist olduğumu deyəndən sonra məscidin məsul şəxsi ilə görüşdük, foto çəkiliş və müsahibə üçün razılıq verdi. Mövzunu açıqladıqda isə artıq qısa olaraq cavab verdi: «Biz bunları çox gözəl şəkildə cavablandıracağıq. Məscidi bağlamaq olmaz. Bu belə gedə bilməz, mən bunu birbaşa prezidentə ünvanlayıram. Bir icmanın dövlətə qarşı olan addımlarını sübut etmək lazımdı. Əgər doğrudan da belə bir şey varsa, həmin icma qapadılmalı və üzvləri «içəri» girməlidir. Bu məsələni gündəmə gətirənləri, Qamət Süleymanov da daxil olmaqla, hamısını debata çağırıram. Əgər belə bir şey təşkil edə bilsəz, gəlsinlər baxaq görək bunu sübut edə bilərlərmi ki, burada nəsə problem yaşanır? Bu söz-söhbətlər Qamət Süleymanovun ağzından çıxan kəlmələrin nəticəsidir. Hacı Surxay mənim çox yaxşı münasibətdədir Mən birbaşa onun özündən soruşacağam ki, bu söhbəti haradan atıb ortalığa? Allahşükür Paşazadənin özünə kimi gedib çıxacağıq ki, bu sözü deyən adam sübut etsin. Etməsə, özü üçün problem yaranacaq. Sübut etməsə, mən bilirəm nə edəcəyəm. Vəziyyəti artıq bu həddə çatdırıblar». 
Müsahibəyə başlayan zaman məscidə bir nəfər girdi. Gürcüstandan gəldiyini və Suriyada təhsil alan Dilman Hacını soruşdu. Yeddi ildir namaz qıldığını deyib dini mövzuda bir neçə dəqiqəlik söhbət etdi. Quranı oxuduğunu, müqəddəs kitabda 77 277 kəlmə, 6236 ayət, 3 211 216 hərf istifadə olunduğunu dedi. 
Bundan sonra Ramin Həmzəyevlə müsahibəyə başladıq:

- Əvvəlcə özünüz və məscid haqda danışardınız...
- Ramin Həmzəyev. 1996-cı ildən Allaha səcdə etmək mənə qismət olub, 2006-cı ildən bu məsciddəyəm. Ən cavan kadr mənəm. Elə burada məsciddə qalıram. Allah evinin xidmətçisiyəm. Bəzi mənbələrə görə, məscidin tikilmə tarixi 1112-ci ildi, amma digər variantda isə 1169-cu il göstərilir. Bakıda yaşayan ləzgilər tikib. Tarixi mənbələrdə də belə göstərilir. Məscidin adı əslində Aşurbəy yox, Ləzgi məscididir. Sovet dövründə bura ermənilərin xaarratxanası olub. Burada bütün insanlar ibadət edə bilər, müsəlman özü tək millətdi. Məsciddə fəaliyyət göstərən dini icmanın sədri Faiq Mustafa qardaşımızdı. İmam təzəlikcə dəyişib, yəqin ki, yaxın günlərdə bunun üçün seçim olacaq. Məscid kimi 1994-cü ildən fəaliyyətini bərpa edib. 

- Məscidin fəaliyyəti necə tənzimlənir?
- Gündüzlər daim açıq olur, gecələr qapı bağlanır. Sübh namazından bir saat əvvəl açılır. Gün ərzində 300-ə yaxın şəxs burda ibadət edir. Cümə namazlarında insanlar çox sıx formada dayanır. 

- Niyə «vəhhabi»lər cəmiyyətdə radikal təbəqə kimi tanınır?
- Sonuncu proseslər də onu göstərdi ki, bunlar nəyəsə xidmət edir. Azərbaycanda dini bilgisi yüksək olan mütəxəssis yoxdu. Ölkədə ən güclü dini elm sahibləri sələfi tələbələridi. Azərbaycanda dini maarifçilik zəif olduğundan kimlərsə öz mövqeyini qorumaq üçün belə qərəzli addımlar atır. Hətta böhtandan da istifadə edirlər. Amma böhtan vicdansızların əməlləridi. Bizə «vəhhabi» adı qoyurlar. Amma hələ də sübut edən olmayıb ki, «vəhhabi» təriqəti var. Çünki yoxdu belə bir təriqət. Məsləhət olardı ki, bu vicdansızların istifadə etdiyi kəlimələr davam etməsin.

- Bu məscidin insanları Suriyaya getməyə çağırış etməsi iddiası ilə bağlaması təklif olunub. Buna cavabınız nədir?
- Mən dünənki məsələdən sonra Hacı Surxayla görüşüb soruşacağam ki, dediyi sözlər nəyə əsaslanır? Biz hətta Paşazadənin özü ilə də görüşəcəyik. Allahın evinin bağlanması asan bir şey deyil və təhlükəlidi. Hər hansı dini icma ölkə daxilində iğtişaş yaratmağa cəhd edirsə, icmanın özünü aradan götürmək lazımdı, məscidi yox. Və problemlidirsə, bu sübut olunmalıdı. O ki qaldı Suriyaya gedən insanlara, ola bilər ora gedənlərdən kimsə vaxtilə gəlib burda namaz qılıb. Ölkədən Suriyaya iki cür camaat gedir: şiə və əhli-sünnə. Hər kəsin özünün fərdi fikri var. İnternetdə baxırlar ki, Bəşər Əsədin əsgərləri uşaqları diri-diri doğrayır, diri-diri basıdırır. Bu cür şeyləri görürlər, heç kimlə məsləhət etmədən çıxıb gedirlər Suriyaya. Həmçinin, şiə camaatı, onlar da gedirlər. Şiələr Bəşər Əsədə kömək edir, əhli-sünnələr isə Bəşər Əsədə qarşı vuruşur. Bu çox dərin müharibədi. 1400 il əvvəldən bu müharibə haqda deyilən hədislər var. Azərbaycanda dövlətin Suriyaya getmək barədə nə icazəsi, nə də qadağası var. Suriyaya getmək hər bir insanın şəxsi seçimidi. 

- Sizin münasibətiniz necədi? Suriyadakı müharibəyə getmək lazımdırmı?
- Mən burda sizinlə söhbət edirəmsə, deməli Suriyaya getməmişəm. «Suriya müharibəsinə getmək lazımdırmı» sualına isə Səudiyyə Ərəbistandakı ən böyük alimlər cavab verə bilər. Suriyadakı müharibə hərbi müstəvidən çıxıb, şəri münaqişəyə çevrilib. Azərbaycanda dövlət hələ ki, bu işə müdaxilə etməyib. Amma görünür ki, müəyyən qadağalar olacaq. Dövlət bunun qarşısının alınması üçün tədbirlər görməyə çalışacaq. Dövlətin müdaxiləsinə görə məsələlər daha da böyüyə bilər. 

- Məscid bağlanarsa, çıxış yolu kimi nə edəcəksiniz?
- Burda gəlib ibadət edənlər bizdən soruşmurlar ki, Suriyaya gedim, ya yox? Ora gedənlərin əksəriyyəti 25 yaşdan yuxarıdı. Belə sərbəst adamın kimdənsə Suriyaya gedib-getməmək haqda soruşması gülüncdü. Məscidin dini icmasının fəaliyyəti bu kimi şeylərdən uzaqdı. Bu məsciddə heç vaxt heç kimə deyilməyib ki, Suriyaya gedin. Bu məscidin dini icmasının cəmiyyətdə problemli olduğu sübutu yetirilməlidi, ondan sonra bağlanması müzakirə edilə bilər. Məscid bağlanarsa, sakit dayanmayacağıq. Bu məsələnin sonuna kimi gedəcəyik. Artıq müəyyən tədbirlər görmüşük. 

- «Sələfi»lərin toplaşdığı digər məscidlər də var. Niyə məhz bu məscid gündəmə gəldi?
- Bu bizim üçün də açılmamış bir sirdi. Məsciddə kameralar da var. Əgər burda hər hansı qanundankənar hal olsaydı, qeydə alınardı. Əgər sübut olmadan bu məscidin bağlanması gündəmə gətirilirsə, bu artıq böhtandı. Böhtan atan şəxs isə buna görə cavab verməlidi. 

- Sonda demək istədiyiniz bir şey varmı?
- Ölkədə bu mövzuda durum heç də ürəkaçan deyil. Dini mövzuda sabitliyin pozulmasına cəhd var. Kimlərsə mövqe qazanmaq yaxud özlərinin İslam çərçivəsindən çıxmış mövqeyini saxlamaq üçün müəyyən böhtan xarakterli sözlərlə çıxış edirlər.