Mütəxəssislərin fikrincə, biokütlə baxımından dünyanın ən böyük heyvan hərəkəti sayılan Cənubi Afrikada sardina miqrasiyasında iştirak edən balıqların sayı iqlim böhranı ilə əlaqədar dəniz suyunun istiləşməsi səbəbindən azala bilər.

Milyardlarla sardina Cənubi Afrikadakı sardina balıqlarının mülayim bölgələrdən Hind okeanına “KwaZulu-Natal Sardina köçü” kimi tanınan 1500 kilometrlik nəhəng birtərəfli miqrasiyasında iştirak edir.

Ölkənin müxtəlif universitetlərində və araşdırma mərkəzlərində çalışan akademiklər tərəfindən hazırlanan “Cənub-Şərqi Afrikada Sardina köçü Kütləvi Miqrasiya Ekoloji Tələdədir” başlıqlı məqaləyə əsasən, okeanlardakı ən sürətli cərəyanlardan biri Aqulhas və Cənubi Ekvator cərəyanı boyunca baş verən bu köç hərəkatında müxtəlif yırtıcı quşlar və digər dəniz canlıları da iştirak edir. Miqrasiya hərəkatında iştirak edən sardinalar yerli əhali üçün də ciddi ticarət gəlir mənbəyidir.

Nelson Mandela Universiteti Sahil və Dəniz Araşdırmaları İnstitutunun professoru Lorien Piçeqru bildirib ki, bu köç bir çox cəhətdən hələ də sirr olaraq qalır. Sardina qaçışını biokütlə baxımından dünyanın ən böyük heyvan hərəkəti olaraq xarakterizə edən Piçeqru, bu köç hərəkətinin bir çox yırtıcı heyvan, xüsusilə də dəniz quşları üçün çox əhəmiyyətli olduğunu ifadə edib.

“Məsələn, Sümsükquşu və ya Şimal oluşası kimi 250 min quş yumurtlama dövrlərini sardina qaçışına uyğun olaraq tənzimləyir. Beləliklə, yumurtadan çıxanda beçələr az  müddət sonra çox asanlıqla ov edə biləcəkləri dövrə təsadüf edirlər. Həyat fəaliyyətlərini Sardina köçü ətrafında formalaşdıran heyvanlar çoxdur”, – Piçeqru deyib.

Sardinaların isti suları sevmədiyini və iqlim böhranının bu balıqlara təsirinin bu çərçivədə araşdırıldığını qeyd edən Piçeqru, “Afrikadakı sardinaların iqlim böhranı və həddindən artıq balıqçılıq təzyiqi altında azaldığını deyə bilərik. Sardinaların orta ömrü 2-3 ildir. Əslində, sardinaların mövcudluğunun davam etməsi yumurta və sürfələrinin sağ qalmasından asılıdır və bu, dəniz suyunun istiliyindən birbaşa təsirlənir, əgər temperatur yüksək olarsa, sürfələr sürətlə böyüyür və nəticədə yetkinləşmə və yenidən kürüləmə prosesi getdikcə çətinləşir. Başqa sözlə, iqlim dəyişikliyi sardinaların sayını mütləq təsir edir. Bu şərtlər altında, önümüzdəki illərdə sardina qaçışının dayandırılması mümkündür. Bundan gəliri bu balıqlardan asılı olan bölgələr də təsirlənəcək, bu, əslində bütün qida zəncirinin zərər görəcəyi deməkdir”, – deyib.

Bölgədə davam edən neft və qaz kəşfiyyatı işlərinin yaşayış mühitinə də təsir etdiyini bildirən Piçeqru, dəniz dibində aparılan qazıntıların canlılara mənfi təsir edən ciddi çirklənmə yaratdığını qeyd edib.

Mümkün neft sızıntılarından narahat olduqlarını bildirən Piçeqru, “bütün bunlara əlavə olaraq bölgədə dünyanın ən sürətli cərəyanlarından biri olan Agulhas cərəyanı var. Ola biləcək bir sızma təsirlərinin çox geniş əraziyə yayılmasına səbəb ola bilər.”.

***

Fransa Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzinin (CNRS) himayəsi altında yaradılan Okean Fondu, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının (UNESCO) dəstəyi ilə birgə layihəsi çərçivəsində alimlər, sənətçilər və fəallarla birlikdə bu nəhəng köçü qeydə alır.

Vəqfin qurucularından olan sualtı fotoqraf Aleksis Rosenfeld “Görünməzi görünən etmək” şüarı ilə yola çıxdıqlarını və layihə ilə biomüxtəlifliyin əhəmiyyətini göstərmək istədiklərini, buna görə də layihələrinə “Həyatın möhtəşəm köçü” adı verdiklərini qeyd edib.

Layihəyə başladıqlarının əsas səbəbinin Cənubi Afrika sahillərində başlayan təbii qaz və neft kəşfiyyatı layihəsi olduğunu ifadə edən Rosenfeld, bu vəziyyətdən narahat olduqlarını və işlərə qarşı birbaşa mübarizəyə girmək əvəzinə, bu layihənin nəyə başa gələ biləcəyini göstərmək üçün film layihəsi həyata keçirdiklərini açıqlayıb.

Rosenfeld, “Biz müsbət povestlərin gücünə inanırıq. Beləliklə, nəsli kəsilməkdə olan ekosistemin nə olduğunu, həyatın böyük miqrasiyasının nə olduğunu dünyaya göstərə biləcəyik. Bu həyatın nə qədər gözəl olduğunu göstərmək, vəziyyətlə birbaşa mübarizə aparmaqdan daha güclüdür”.

Layihənin başlanmasında digər istiqamətləndirici amilin də iqlim dəyişikliyi olduğunu bildirən Rosenfeld, “İqlim dəyişikliyi okean axınlarına və miqrasiyaya da əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Məsələn, normalda bu, hər il baş verən miqrasiya hərəkatıdır və keçən il bu, çox yaxşı baş verdi, biz bunu qeydə ala bildik, lakin bir neçə İllər əvvəl biz bu köç hərəkətini görə bilmirdik. Hazırda məhdud vəziyyətdədir. Bu, iqlim dəyişikliyinin birbaşa nəticələrindən biridir”, – deyib.

Miqrasiya hərəkatında milyardlarla heyvanın iştirak etdiyini vurğulayan Rosenfeld, “Mənzərəniz heyvanlarla dolu olduğu üçün bəzən qarşınızı belə görə bilmirsiniz. Milyonlarla sardina, 50-dən çox üzən quş və 20-30 baş ola bilər. Ətrafınızdakı delfinlər belə olduqda, harada olduğunuzu və nə etdiyinizi belə unuda bilərsiniz”, – deyə sözlərini tamamlayıb.