Təbrizin “Traktor” futbol komandası İran Premyer Liqasını (1404) 2024-25-ci il mövsümünün qalibi oldu. Yarandığı gündən bu yana komandanın son 55 ildə ilk çempionluğudur. Bu İran Premyer Liqası tarixində tamamilə əyalət şəhərinin komandasının çempion olmasının nadir hallardan biridir. Amma “Traktorun” bu qələbəsi ilə bağlı mərkəzdə yerləşən bir çox rəsmi qurumlardan və futbol xadimlərindən, o cümlədən iki “Persepolis” və “Esteghlal” klublarından heç bir təbrik mesajları gəlmədi. Mərkəzin bu susqunluğu və digər qeyri-rəsmi davranışları “Traktor” həvəskarlarının nəinki narazılığına, hətta bəzi hallarda qəzəbinə səbəb olub.

Lakin bu fenomenin daha yaxından təhlili göstərir ki, bu susqunluq sadəcə olaraq hakimiyyətdən gələn şüurlu qərar və ya davranışın nəticəsi deyil, daha çox mərkəzin hissələrində bir növ struktur və psixoloji impotensiyadan qaynaqlanır. Mərkəzi qurumlar və onlara bağlı komandalar uzun illər medianın nüfuzundan və simvolik gücün yığılmasından bəhrələnmək nəticəsində bir növ epistemik rəng korluğundan əziyyət çəkiblər. Bu rəng korluğu onlara komandaların və periferik qüvvələrin uğurları da daxil olmaqla, yaranan reallıqları görməyə və tanımağa imkan vermir.

Bu epistemik zəiflikdən mənəvi və ekzistensial zəiflikdən də empatiyanın olmaması doğulur. Təbriz Bəndər Abbas faciəsinə başsağlığı verib və ya Xuzistanın (İran Ərəbistanı – bölgə Pəhləvilərə kimi Ərəbistan adlanırmış və qədimdən orada ərəblər yaşayırmış. Sonradan rejim ora başqa millətləri köçürüb heç bir məna ifadə etməyən Xuzistan adını verib – vaxt.az) “Traktor”u təbrik etdiyi üçün rejim sahibləri əzab və ayrı-seçkilik təcrübəsi yaşayıblar. Mərkəzin, xüsusilə, “Persepolis” və “Esteghlal” kimi simvolik təzahürləri rəğbət bəsləmək qabiliyyətini qabiliyyətini itirib. Problem mərkəzin təbrik etmək istəməməsində deyil, əksinə, bacarıqsızlığındadır. Çünki empatiya psixoloji qabiliyyətdir və bu qabiliyyət mərkəzdə tükənib.

Bu şəraitdə Azərbaycandan tutmuş Xuzistana, Kürdüstana və Bəlucistana qədər komandalar və ətrafdakı insanlar sadəcə olaraq qəzəb, qurbanlıq və qisasçı reaksiyalara əl atmamalıdırlar. Bu vəziyyəti onlar öz idraki, əxlaqi və psixoloji üstünlüyünü, yəni başqalarını görmək və başqaları ilə empatiya qurmaq qabiliyyətini dərk edərək mənəvi güclərinin əlaməti hesab etməlidirlər. Mərkəz onun düşündüyü kimi güc mərkəzi deyil. Əksinə, rejim həmişəkindən daha çox diqqət və təmir tələb edən yığılıb qalmış mənəvi və mədəni zəifliklərin diqqət mərkəzindədir. Buna uyğun olaraq periferiya mərkəzdən kömək və empatiya gözləmədən öz tarixi və mənəvi məsuliyyətini dərk etməlidir. Bu da maarifləndirmək və mərkəzin təkmilləşdirilməsinə kömək etməkdir. Rejim unutqanlığın və mənəvi-daxili aşınmanın qurbanı olub. Bu yardım davam edən etik hərəkətlərdən, nifrətdən uzaq nitqdən, milli iztirablarla həmrəylikdən, paylaşılan uğur və ağrının əhatəli hekayələrinin qurulması ilə başlaya bilər. Media dilinin yenidən müəyyən edilməsi, empatik mədəni məzmunun yaradılması və mərkəzlə digəri arasında dialoqun tətbiqi bu müalicə yanaşmasının praktiki yolları arasındadır.