ABŞ-Ukrayna sülh danışıqları nadir torpaqlar üzrə saziş layihəsinin təsdiqlənməsi ilə yeni mərhələyə qədəm qoyub. Ukraynanın baş naziri Denis Şmıqal sosial mediada bəyan edib ki, saziş layihəsi nadir torpaq elementlərinə investisiya qoyuluşunu nəzərdə tutur. Nazirlər Kabinetinin iclasında təsdiq edilib.

Müqavilə nəyi əhatə edir?

Şmiqal müqavilə layihəsini “Ukrayna ilə ABŞ arasında imzalanacaq investisiya və inkişaf fondu” adlandırıb. Bu kontekstdə o, “Restrukturizasiya İnvestisiya Fondu”nun yaradılacağını bildirib.

Ukraynanın baş naziri bildirib ki, yeraltı və təbii sərvətlər nə ABŞ-ın, nə də başqa bir xarici ölkənin mülkiyyətinə keçməyəcək.

Layihəyə əsasən, Ukraynanın təbii sərvət aktivlərindən əldə edilən gəlirlərin 50 faizi bu fonda köçürüləcək. Şmiqal ABŞ-ın Ukraynanın yenidən qurulması üçün vacib olan maliyyə alətləri və digər aktivlərlə də fonda töhfə verəcəyini bildirib.

O bildirib ki, fonddan əldə olunan gəlir yalnız Ukraynanın yenidən qurulmasına yönəlmiş layihələrə xərclənəcək.

CNN-in məlumatına görə, sövdələşmə nadir torpaq elementləri ehtiyatları ilə məhdudlaşmır. Neft, təbii qaz və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) ilə yanaşı, bu sektorlarla bağlı infrastruktur da müqavilə çərçivəsindədir.

ABŞ nə istəyir?

ABŞ prezidenti Donald Tramp Ukraynaya yardım müqabilində 500 milyard dollarlıq müqavilə imzalamağı hədəflədiklərini bildirib. Lakin Şmiqal bu məbləğlə bağlı heç bir sövdələşmənin aparılmayacağını bildirib.

Tramp çərşənbə axşamı verdiyi açıqlamada da 350 milyard dollarlıq müqavilənin bağlanacağını bildirib. O əlavə edib ki, Ukraynaya hərbi texnika veriləcək.

Almaniyada yerləşən Kiel Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun məlumatlarına görə, Vaşinqton müharibə başlayandan bəri Ukraynaya ümumilikdə 124 milyard dollar yardım vəd edib.

Tramp razılaşma sayəsində indiyə qədər göstərdikləri maliyyə yardımına görə təzminat alacaqlarını bildirib. Bununla belə, CNN yazır ki, layihədə ABŞ-ın bu razılaşmadan nə qədər qazanacağı ilə bağlı dəqiq rəqəm yoxdur.

Ukrayna tələb etdiyinə nail oldumu?

Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski sabah Vaşinqtona səfər edəcək və Trampla görüşəcək.

Çərşənbə günü Zelenski bildirib ki, bu razılaşma Ukraynanın ABŞ-a yardım üçün aldığı pulu geri qaytarmasını əhatə etmir.

Kiyevin razılaşmadan ən mühüm tələbi təhlükəsizlik zəmanəti idi. Lakin Tramp yalnız mətbuata açıqlamasında təhlükəsizlik zəmanətləri məsələsinin gələcəkdə müzakirə ediləcəyini söylədi.

CNN-in məlumatına görə, layihədə heç bir təhlükəsizlik zəmanəti yoxdur, lakin ABŞ uzunmüddətli sülhün bərqərar olması üçün lazım olan təhlükəsizlik zəmanətlərini əldə etmək üçün Ukraynanın səylərini dəstəklədiyini bildirib.

Ukraynada nə qədər mədən var?

Ukrayna milyardlarla dollar dəyərində kömür, təbii qaz, neft və uran ehtiyatlarına, həmçinin titan və litium kimi kritik elementlərə malikdir. “Reuters” xəbər verir ki, bunlar dünyanın “kritik xammalın” təxminən 5 faizini təşkil edir.

Ukrayna Geologiya İnstitutunun məlumatına görə, ölkədə 19 milyon ton qrafit ehtiyatı var. Qrafit xüsusilə elektrik avtomobillərinin akkumulyatorlarında istifadə olunur.

Ölkədə televizor və işıqlandırma sistemlərində də istifadə edilən lantan və serium; Külək turbinlərində və elektrikli avtomobil akkumulyatorlarında istifadə edilən neodimium və nüvə enerjisindən lazerlərə qədər geniş istifadə sahəsinə malik erbium və itrium kimi nadir elementləri də var.

Digər tərəfdən, sözügedən faydalı qazıntı ehtiyatlarının bir hissəsi Rusiyanın işğalı altında olan ərazilərdə yerləşir. Ukraynanın iqtisadiyyat naziri Yuliya Siviridenkonun sözlərinə görə, işğal altındakı mədənlərin dəyəri təxminən 350 milyard dollardır.

Rusiya buna necə reaksiya verdi?

Rusiya prezidenti Vladimir Putin bazar ertəsi bildirib ki, nadir torpaq elementləri sahəsində ABŞ-la birgə işləməyə hazırdır. Tramp eyni gündə Rusiya ilə birlikdə işləməyə hazırlaşdıqlarını da bildirib.

Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov da bildirib ki, Ukrayna böhranı Rusiya və ABŞ-ın siyasi iradəsi sayəsində həll edilə bilər.

Rusiya Təbii Sərvətlər Nazirliyinin məlumatına görə, ölkədə 29 müxtəlif növdə cəmi 658 milyon ton nadir torpaq elementi ehtiyatı var. Rusiyanın ən böyük alüminium istehsalçılarından biri olan “Rusal” da illik 1,5 ton istehsal gücünə malik nadir torpaq elementləri müəssisəsi quracağını açıqlayıb.

Trampın vəzifəyə başlaması ilə ABŞ Ukrayna müharibəsi ilə bağlı Rusiyaya yaxınlaşıb.

Fevralın 24-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında (BMGK) keçirilən səsvermədə ABŞ və Rusiya Ukraynada müharibənin dayandırılmasını tələb edən qanun layihəsinin əleyhinə səs veriblər. Co Bayden administrasiyası dövründə Vaşinqton BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclaslarında Ukrayna müharibəsi ilə bağlı layihələrdə Rusiyaya qarşı çıxdı.