Əslində, Suriya baharı da, daha əvvəl başlamış ərəb baharının bir hissəsi idi və ərəb baharının məruz qaldığı tale, Suriya məsələsində də təkrarlandı.

Bir faktor da unudulmamalıdır: Qərbin Yaxın Şərq siyasətinin əsas meyarlarından biri, İsrailin mövqeyidir – yəni atılan addım İsrailin mövqeyinə necə təsir göstərəcəyi daim nəzərə alınır. Bunun belə olması təbiidir: qorxulan müsəlman və ərəb dünyasında, Qərbə yaxın ən stratejik və bəlkə də tək ölkə məhz İsraildir.

Misirdəki hadisələr hamıya məlumdur: iqtidara gələn “Müsəlman qardaşlar” Qərb tərəfindən dəstək görmədi, hərbi çevrilişlə onun rəhbərləri həbs olundu və hal-hazırda onların mühakiməsi gedir. Avropa İttifaqı və ABŞ, Misirdə çevriliş edənləri qeyri-legitim saymadılar, Türkiyəni saymasaq, Qərb ölkələrinin Misir generaliteti ilə münasibətləri pis deyildir. Unudulmamalıdır ki, “Müsəlman qardaşlar” da anti-İsrail mövqeyindən çıxış etməyə başlamışdılar.

Liviyada beynəlxalq güclərin marağı başqa idi - Qəddafi bir diktatordu, amma ölkəni və özünü gücləndirməklə bərabər, Liviyanı qlobal sistemin bir parçası halına gətirməmişdi. Odur ki Liviyaya olan Qərb dəstəyinə, daha çox ölkəni beynəlxalq sistemə tabe etdirmək, beynəlxalq maliyyə sisteminə inteqrasiya etdirmək kimi baxılmalıdır.

Suriyaya gəldikdə, bu ölkənin əlində kimyəvi silahların olması, Qərb siyasətini istiqamətləndirən faktorlardan birisi idi. Suriyada kimyəvi silahların olması, Suriya-İran-Livan hərbi ittifaqı baxımından ələ alınmalıdır. Bir digər iki faktor, Suriya-İran münasibətləri ilə Suriya müxalifətinin, post-Əsəd Suriyanın nə olacağı idi. 2013 avqust hadisələri, Qərb dövlətlərinə imkan verdi ki, özü üçün əlverişli şəraitdə kimyəvi silahları Suriyanın əlindən alsın. Beləliklə, İsrailin mövqeyi daha da güclənmiş oldu. Digər tərəfdən, İranla Qərb arasında əldə edilən indiki razılaşma, Suriya-İran ittifaqının əhəmiyyətini azaltdı. Üçüncü faktor olan Suriya müxalifətinin mövqeyi, xüsusən onun Əsəd sonrası izləyəcəyi siyasət, Əl-Nüsrə (digər adı “İslam Cəbhəsidir”, radikal sələfi hərəkətdir) cəbhəsinin güclənməsi, Suriyanın şimalında “İraq və Dəməşq İslam Dövlətinin” elan edilməsi ilə, daha da şübhəli və qarışıq hala gəldi. Bu üç səbəb, niyə Qərbin Suriya hadisələrinə münasibətinin dəyişdiyini izah edir. Bir əlavə etməyə də ehtiyac var ki, radikal islam hərəkətlərinin güclənməsində Qərbin də qüsuru var: belə ki Azad Suriya Ordusuna kimyəvi silahlar məsələsində etimadsızlıq bəsləyən Qərb, ona kifayət qədər ağır silah dəstəyini vermədi; bu da döyüşlərin uzanmasına, sələfi Qatar hökumətinin dəstəyinin təsiri ilə də üsyan hərəkətin radikallaşmasına gətirib çıxardı.

12.01.2014 tarixində “Suriyanın dostları” Parisdə müxalifəti dəstəkləyici bəyanatlar versə də, 22 yanvarda Cenevrədə aparılacaq növbəti vasitəçilik konfransına qədər müxalifətin öz daxilində olan radikal qrupları dağıtmaq və tək mövqedən çıxış etməsi gözlənilir. Digər tərəfdən, Əsəd qüvvələri bu danışıqlara iştirak edəcəklərini bildirsələr də, Əsədin iqtdardan çəkilməyəcəyini də indidən bəyan edirlər.

Diqqət edilsə, 14 yanvar 2014 tarixində Lavrov ilə Kerrinin, müxalifət ilə iqtidar arasında 22 yanvara qədər atəşkəsə nail olmasının gözlədiklərini bəyan etməsi, Qərbin Əsədə qarşı yumşaldığının bir digər göstəricisidir. 

Bundan sonra Suriya üsyanın aqibətinin nə olacağı ağla gələ bilər. Bir neçə variantın olması mümkündür. Əvvəlcə qeyd etmək lazımdır, həm Əsəd, həm də Qərb, hal-hazırda müxalifətin daxilində gedən rəqabət və qarşıdurmanın nəticəsini gözləyəcək. Bu mərhələdə Əsəd birliklərinin müxalifətin bir qolu ilə ittifaq bağlaması mümkündür. Lakin hal-hazırda Əsəd qüvvələri, müxalifətin öz daxilində olan çaxnaşmadan istifadə edərək, Türkiyədən gələn yolları nəzarət altına almaq üçün Hələbin şimalındakı Şeyx-Nəcərə hücum ediblər.

Suriya müxalifətinin daxili parçalanmasına son qoyması, onun qazana bilməsi üçün çox vacibdir. Lakin radikal qüvvələrin Suriya müxalifətin içində qalacağı labüddür. Bu da, Suriya müharibəsinin uzanacağından başqa bir şey demək deyildir. Üstəlik, İraqda meydana çıxan radikal ayaqlanmalar, Əsəd hökumətinə olan Qərbin dəstəyini artıracaq. (teleqraf.com)