Sentyabrda istefa verəcəyini açıqlayan Yaponiyanın baş naziri Fumio Kişida qalmaqallarla müşayiət olunan 3 illik səlahiyyət müddətini başa vuracaq və qiymət artımlarının təsirinə həll yollarının tapılmasını yeni baş nazirə həvalə edəcək.

Liberal Demokrat Partiyasının (LDP) lideri olaraq yenidən namizəd olmamaq qərarını açıqlamaq üçün mətbuat konfransı keçirən Kişida, “Siyasət xalqın etimadı olmadan işləyə bilməz. İndi diqqətimi Demokratik Partiyasının əsas üzvü kimi yeni seçilmiş LDP lideri dəstəkləməyə yönəldəcəyəm”.

Kişidanın istefa qərarı dünyanın dördüncü ən böyük iqtisadiyyatı olan Yaponiyanın partiya sədrliyi və liderliyi uğrunda yarış açacaq. LDP-nin mübahisəli Birləşmə Kilsəsi ilə əlaqələrinin aşkarlanması və partiyanın ianə toplama mərasimlərində qeydə alınmamış siyasi ianələr səbəbindən Kişidaya ictimai dəstək bir müddətdir azalırdı.

Bundan əlavə, ölkə nəhayət ki, illərlə deflyasiya təzyiqindən qurtulsa da, maaşlar artan yaşayış dəyərinə uyğun gəlmədiyi üçün hələ də ictimai narazılıqlar qalırdı.

Kişidanı LDP rəhbəri kimi kim əvəz etsə, parçalanmış hakim qrupun birləşməsi və yaşayış xərclərinin artması, Çinlə geosiyasi gərginliyin artması və Donald Trampın gələn il ABŞ prezidenti postuna qayıtması ehtimalı kimi problemlərlə üzləşəcək.

Yaponiyanın müharibədən sonrakı ən uzunmüddətli lideri Kişida, kütləvi stimullaşdırıcı xərclərlə Yaponiyanı “COVID” epidemiyasından çıxardı və akademik Kazuo Uedanı Yaponiya Bankının (BOJ) rəhbəri təyin edərək, ona qarşı tətbiq edilən radikal pul təşviqlərinə son qoymaq tapşırığı verdi.

Kişida niyə istefa verir?

Kişidanın üç ilə yaxın baş nazir kimi fəaliyyəti müasir Yaponiya siyasətində nisbətən uzundur. Lakin Kişida hökumətinin reytinqi təkcə rüşvət qalmaqalı və hakim partiyanın keçmiş Birləşmə Kilsəsi ilə əlaqələri ilə bağlı mübahisədən sonra zəifləməyib.

Baş nazirin populyarlığına xələl gətirən digər amil isə iqtisadiyyat idi. Qiymət artımı əmək haqqı artımını üstələdiyindən ailə büdcələri çətin vəziyyətdə qaldı.

Kişida və onun kabinetinə ictimai dəstək aylardır 30 faizdən aşağıda qalıb. İctimai rəy sorğularında bu nisbətin altına düşmək, ümumiyyətlə, yeni seçkilərə və ya lider dəyişikliyinə səbəb olan vəziyyət kimi qiymətləndirilir.

Bundan sonra nə olacaq?

Yaponiyanın parlament sistemində hakim partiyanın və ya partiyalar koalisiyasının lideri baş nazir olur. Yaponiyada İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı dövrün demək olar ki, hamısı Baş nazir Kişidanın lideri olduğu Liberal Demokrat Partiyasından (LDP) gəlib.

Üç ildən bir liderlik seçkiləri keçirməli olan LDP hələ tarix təyin etməsə də, növbəti seçkinin sentyabrda keçiriləcəyi gözlənilir.

Kişini kim əvəz edə bilər?

Partiya liderliyinə namizəd olanlar LDP parlamentarilərindən 20 imza toplamalıdırlar. Keçmiş müdafiə naziri Şiqeru İşiba və keçmiş xarici işlər naziri Toşimitsu Moteqi bu posta əsas iddialılar kimi görünür.

Digər tərəfdən keçmiş baş nazirlər Taro Aso, Yoşihide Suqa və hazırkı baş nazir Kişida partiyanın liderlik yarışında qalib gələcək namizəddə həlledici adlar kimi görünür.

Səsvermə necə olacaq?

Hər LDP deputatının bir səsi var və analoji sayda səslər partiyanın sıravi üzvləri arasında bölünəcək.

Partiyanın internet saytında verilən məlumata görə, hazırda LDP-nin parlamentin yuxarı və aşağı palatalarında 369 deputatı var, 2021-ci ildə əvvəlki seçkilərdə qeydə alınmış partiya üzvlərinin sayı təxminən 1,13 milyon olub.

Partiya üzvlərinin səsləri D'Hondt metodu adlanan proporsional təmsilçilik sisteminə uyğun olaraq hesablanacaq. Birinci turda heç kim səs çoxluğunu qazanmasa, ən çox səs toplayan iki namizəd arasında ikinci səsvermə keçiriləcək.

Yeni hökumət necə qurulacaq?

LDP-nin yeni lideri seçildikdən sonra parlament növbəti baş naziri seçmək üçün çağırılacaq. Parlamentin aşağı və yuxarı palatalarında səslərin çoxunu qazanan namizəd baş nazir olacaq.

LDP-nin hər iki palatada çoxluq təşkil etdiyini nəzərə alsaq, LDP liderinin baş nazir seçilmə ehtimalı yüksəkdir. Yeni baş nazirin də oktyabrın əvvəlində yeni kabineti formalaşdıracağı və partiya idarəçilərini dəyişdirəcəyi gözlənilir.