Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenskinin ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampla fevralın son günündə baş tutan görüşü, dünya diplomatiyasında qalmaqallı hadisələrdən biri kimi tarixə düşdü. 50-yə yaxın jurnalistin iştirakı ilə baş tutan və cəmi 15 dəqiqədən bir qədər çox davam edən bu görüş, təkcə iki lider arasında gərgin polemika deyil, həm də beynəlxalq münasibətlərdə Ukraynanın mövqeyinin zəifləməsi kimi dəyərləndirilə bilər.

Zelenskinin sərgilədiyi aqressiv mövqe bir sıra siyasi dairələr tərəfindən Ukrayna liderinin qeyri-diplomatik davranışı kimi qiymətləndirildi. Şübhəsiz ki, Ukrayna 2014-cü ildən bəri Rusiya ilə davam edən müharibədə ağır itkilər verib və Zelenskinin emosional reaksiyası müəyyən mənada anlaşılandır. Lakin dövlət başçısının beynəlxalq münasibətlərdə nümayiş etdirdiyi davranış, onun dövlətin maraqlarını effektiv müdafiə etmək qabiliyyəti ilə ölçülür. ABŞ Dövlət katibi Marko Rubionun CNN-ə verdiyi açıqlamada Zelenskinin bu görüşdəki çıxışına görə üzr istəməli olduğunu bildirməsi, əslində, Vaşinqtonun da bu görüşdən narazı qaldığını göstərir.

Bu diplomatik qarşıdurmanın əsas səbəblərindən biri Zelenskinin ABŞ-dan tələb etdiyi təhlükəsizlik təminatıdır. Lakin sual yaranır: niyə Zelenski bu tələbi Trampdan deyil, Baydendən istəmədi? Ukrayna üçün hərbi və siyasi dəstək, xüsusilə NATO-ya üzvlük məsələsi, Bayden administrasiyası dövründə də gündəmdə olub. 2023-cü ilin dekabrında NATO-nun Vilnüs sammitində Baydenlə görüşən Zelenski həmin vaxt bu məsələdə ciddi addımlar ata bilərdi. Lakin indi, Bayden administrasiyasının zəiflədiyi və Trampın yenidən hakimiyyətə gəlmək şanslarının artdığı bir vaxtda Zelenskinin Trampa qarşı sərt ritorikası, onun ABŞ siyasi dairələrində dəstəyini itirməsi ilə nəticələndi.

Burada maraqlı məqam odur ki, Zelenski çıxışını Bayden hakimiyyətinin siyasətinin tənqidinə yönəltmək əvəzinə, Trampı hədəf seçdi. Halbuki, ABŞ-ın əvvəlki hakimiyyəti Ukraynanı müharibəyə sövq edən əsas oyunçulardan biri olub. Bayden administrasiyası Ukraynaya böyük vədlər versə də, nə vəd edilən hərbi dəstək tam şəkildə çatdırıldı, nə də NATO və Aİ-yə üzvlük reallaşdı. Əksinə, Baydenin özü Ukraynanın müharibə şəraitində NATO-ya daxil olmağa hazır olmadığını və bu məsələnin yalnız sülh əldə edildikdən sonra müzakirə ediləcəyini açıq şəkildə bəyan etmişdi.

Bundan əlavə, Zelenskinin Bayden hakimiyyətinə qarşı açıq tənqidlərdən çəkinməsi, onun ailə biznesinin Kiyevdəki fəaliyyətləri ilə əlaqəli ola bilər. Hanter Baydenin Ukrayna biznes dairələri ilə münasibətləri, xüsusilə də "Burisma" enerji şirkətindəki mövqeyi, Tramp administrasiyasının diqqətində olmuşdu. Trampın şəxsi vəkili Rudi Culianinin bu məsələni araşdırmaq üçün Ukrayna rəsmilərinə təzyiq göstərməsi və nəticədə heç bir real addımın atılmaması, Kiyevin ABŞ-dakı siyasi oyunların bir parçasına çevrildiyini göstərir.

Bu hadisə postsovet məkanında Qərbin siyasi oyunlarına dair yeni bir dərs oldu. Ukrayna kimi, Gürcüstan və Moldova da oxşar proseslərə cəlb edilməyə çalışılsa da, son illərdə bu ölkələrdə müəyyən siyasi korrektələr edilib. Xüsusilə Gürcüstan hakimiyyəti, artıq bir neçə ildir ki, Saakaşvili dövrünün Qərbyönlü, konfrontasiyaya əsaslanan siyasətindən uzaqlaşaraq daha balanslı, çoxvektorlu bir siyasət yürütməyə üstünlük verir. Bu, Azərbaycanın 30 illik münaqişənin həllində tətbiq etdiyi siyasətə daha çox bənzəyir.

Azərbaycan nümunəsi göstərdi ki, regional konfliktlərdə emosional və populist yanaşmalar deyil, rasional, strateji və mərhələli diplomatiya daha effektiv nəticə verir. Azərbaycan uzun illər ərzində beynəlxalq hüquq çərçivəsində Qarabağ probleminin həllinə çalışdı və nəticədə, 2023-cü ilin sentyabrında tam suverenliyini bərpa etməklə, postsovet məkanında separatizmə son qoyan ilk ölkə oldu.

Zelenskinin ABŞ-dəki qalmaqallı görüşü isə göstərdi ki, diplomatiya yalnız haqlı olmaq üzərində qurulmamalıdır, onu düzgün ifadə etmək və münasibətləri səmərəli şəkildə yönləndirmək də vacibdir. Ukrayna liderinin bu davranışı, ölkəsinin beynəlxalq dəstəyini daha da zəiflədə bilər və nəticədə, Kiyev üçün daha ağır geosiyasi nəticələrə səbəb ola bilər.