ABŞ psixoloqları prezident Donald Trampın çıxışında və davranışında erkən demensiyanın əlamətləri ola biləcəyini irəli sürürlər.

“wa.de” saytının məlumatına görə, amerikalı psixoloq Con Qartner Trampın demensiyadan əziyyət çəkdiyinə dair əlamətlərin getdikcə artdığını bildirir. Qartner bu yaxınlarda Trampın süni intellekt tərəfindən yaradılan Cedi cəngavəri və hətta papalıq geyimində olan şəklinin yayıldığını bildirərək, Trampı “Yeni Papa kimdir?” sualını verməyə vadar etdi. Suala verdiyi qəribə cavabdan sonra o vurğulayır ki, bu cür “düzəlişlər” başlanğıc demensiyanın tipik əlamətidir.

Trampın aprelin 30-da qatıldığı televiziya proqramında Harvard Universitetini maliyyələşdirməyi niyə dayandırmaq istəməsi sualına verdiyi cavab da diqqətçəkən olub.

***

Qartner qeyd edir ki, Trampın bu suala cavabından sonra o, Harlemdəki iğtişaşlar haqqında danışmağa başlayıb və iki kəlməni qarışdıraraq yanlış yola əl atıb. Bu cür anlaşılmaz nitq demansın ilk əlamətlərindən biri kimi qəbul edilir.

Ekspert bildirib ki, Trampın danışıqda çətinlik çəkməsi koqnitiv geriləmənin açıq əlamətləridir. Trampın keçmişdə kifayət qədər mürəkkəb lüğətə malik olduğunu xatırladan Qartner, Trampın dilinin son vaxtlar sadələşdiyini və sözləri səhv tələffüz etdiyini qeyd edir.

Məsələn, Tramp “missile” (raketlər) əvəzinə “mishas” və “Milad” əvəzinə “Krişna” sözlərindən istifadə edib. Qartner deyir ki, bu, "fonemik parafaziya" kimi tanınan bir xəstəlikdir və demansın irəliləməsi ilə bağlı narahatlıq yaradır.

Trampın düşüncələrində qeyri-mütəşəkkil olmaq və əlaqəsiz birləşmələr etmək meyli də bu əlamətlərə uyğundur. Trampın seçki kampaniyası zamanı qaçqınlarla bağlı açıqlamalarından sonra “Quzuların susması” filmi ilə əlaqəsi onun düşüncə prosesindəki çaşqınlığı əks etdirən nümunələrdən biri kimi göstərilir.

Digər diqqət çəkən məqam Trampın söz seçimidir. Qartner qeyd edir ki, demanslı insanlar tez-tez emosional və qeyri-müəyyən sözlərdən istifadə edirlər. Trampın 2025-ci il mayın 8-də verdiyi açıqlamalarda “böyük və çox hörmətli bir ölkə” ilə bağladığı razılaşmalara cavablarında belə qeyri-müəyyən ifadələr işlətdiyi müşahidə edilib.

***

Qartner vurğulayır ki, Trampın şəxsiyyət xüsusiyyətləri və demans əlamətlərinin birləşməsi onun təhlükəsiz işləməsini çətinləşdirə bilər. Mütəxəssis qeyd edib ki, Trampın narsistik şəxsiyyət pozğunluğu bu vəziyyəti çətinləşdirir və bu, onun qərarlarını son vaxtlar televiziyada gördüklərinə əsaslandıra bilər. Məsələn, Trampın Alkatraz həbsxanasının yenidən açılması ilə bağlı bəyanatları mayın 5-də “Alkatrazdan qaçış” filminin televiziya yayımı ilə əlaqələndirilib. Bu, Trampın qərarlarına təsir edən televiziya izləmə vərdişlərinin başqa bir nümunəsi kimi göstərilir.

Mütəxəssislər Trampın idrak qabiliyyətinin zəifləməsinin getdikcə görünən əlamətlərinə baxmayaraq, onun ətrafındakıların bunlara reaksiya verməməsini tənqid ediblər. Qartner hesab edir ki, Trampın çevrəsi öz hakimiyyətini saxlamaq üçün qəsdən bu işarələrə məhəl qoymur. O, həmçinin qeyd edib ki, Tramp elə bir mühit yaradıb ki, heç kim qorxusundan onu ​​düzəltməyə cürət etmir.

Trampın demensiyası ilə bağlı narahatlıqlar, 2017-ci ildə qurulan və psixi sağlamlıq təhlükələrinə diqqət çəkmək üçün “Mission Alert” adlı bir təşkilatın petisiya başlatmasına səbəb oldu. 3000 həkimin iştirak etdiyi kampaniya Trampın vəziyyəti barədə xəbərdarlıq etsə də – Amerika Psixiatriya Assosiasiyası (APA) tərəfindən etik narahatlıqlar səbəbiylə bunu qadağan etdi. Qartner bu xəbərdarlığın, müşahidə etdiyinin və eşitdiklərinin Trampın demans əlamətlərinə sübut kimi kifayət etdiyini iddia edir.

Trampın demensiyanın pisləşən simptomları həm siyasi, həm də şəxsi əhəmiyyətli suallar doğurur. Mütəxəssislər Trampın həm koqnitiv, həm də şəxsiyyət pozğunluqları baxımından daha çətin prosesdən keçə biləcəyini proqnozlaşdırırlar.