İkinci ticarət müharibəsinə başlayan Tramp indi “qurtuluş günü” adlandırdığı 2 apreldə müharibəni dünyaya yaydı. Asiyadan Cənubi Amerikaya qədər uzanan müharibənin dəyəri düz 1,4 trilyon dollardır. ABŞ prezidenti Donald Tramp vəzifəyə gəldiyi gündən ticarət müharibəsində yeni cəbhələr açır. Dünən axşam o, “qurtuluş günü” adlandırdığı 2 apreldə tətbiq edilən gömrük rüsumlarını dünyaya bəyan etdi. Tramp tərəfi dünyanı ildə 1,4 trilyon dollar yoxsullaşdıracağı təxmin edilən bu müharibədən ildə orta hesabla 600 milyard dollar gəlir gözləyir. Ağ Evin müşaviri Peter Navarro vergilərin növbəti on il ərzində 6 trilyon dollar gəlir gətirəcəyini gözlədiyini söylədi. Lakin Avropa, Asiya və ABŞ iqtisadçılarının ümumi fikri budur ki, bu müharibə ən çox ABŞ iqtisadiyyatına zərbə vuracaq.

Trampın dünən Ağ Evdəki gül bağında elan etdiyi və bütün dünyaya yayılan tariflər, “Aston Business School” iqtisadçılarına görə, qlobal rifahın 1,4 trilyon dollar itkisinə səbəb olacaq. 10 il ərzində 6 trilyon dollar vergi gəliri hədəfləyən Navarronun 600 milyard dollarlıq illik rəqəmi necə hesabladığı bəlli deyil. Çünki tariflərin bahalaşması səbəbindən qiymətlər qalxarsa, amerikalıların bu qədər idxal malını almağa davam edəcəyi aydın deyil. Navarronun təxminlərini qarşılamaq üçün 2024-cü ildə ABŞ biznesləri və istehlakçıları tərəfindən idxal edilən 3,3 trilyon dollar dəyərində malların demək olar ki, hamısının 25 faiz dərəcəsi ilə vergiyə cəlb edilməsi lazımdır.

Hindistan, Cənubi Koreya, Çin, Malayziya, Vyetnam kimi bir çox ölkənin adını sadalayan və bu ölkələrin ABŞ-a yüksək vergilər tətbiq etdiyini deyən Donald Tramp, Türkiyə də daxil olmaqla bütün ölkələrə minimum 10 faiz vergi tətbiq etdiklərini bildirib. 10 faizlik baza vergisi ilə yanaşı, 60 ölkəyə xeyli yüksək gömrük rüsumları tətbiq olunacaq. Məsələn; “2025-ci il aprelin 2-si Amerika sənayesinin yenidən doğulduğu, Amerikanın taleyinin geri alındığı və Amerikanı yenidən zənginləşdirməyə başladığı gün kimi əbədi olaraq xatırlanacaq”, – deyə Tramp bildirib. Yeni vergilərin bu gündən etibarən qüvvəyə minəcəyini bildirən Tramp, avtomobil idxalında 25 faizlik gömrük vergisinin gecə yarısından başlayacağını təsdiqləyib. “Bütün xarici prezidentlərə, baş nazirlərə, krallara, kraliçalara, səfirlərə və tezliklə bu vergilərdən azad olunmasını xahiş edəcək hər kəsə deyirəm ki, öz vergilərinizi dayandırın, maneələrinizi aradan qaldırın, valyutalarınızla manipulyasiya etməyin”.

Avropa Mərkəzi Bankının prezidenti Kristin Laqard Trampın elan etdiyi yeni vergilərin bütün dünyada mənfi təsir göstərəcəyini bildirib.

***

ABŞ və Avropa fond bazarları da dünən prezident Donald Trampın qurtuluş günü adlandırdığı yeni tarif paketi ərəfəsində əriyib. Bazarın çökməsi “Goldman Sachs”ın tariflərə istinad edərək gələn il tənəzzül ehtimalını 20 faizdən 35 faizə qaldırmasından bir gün sonra baş verdi. Avropa fond bazarları təxminən 1 faiz ucuzlaşıb. ABŞ-da da azalmalar 1 faizə yaxınlaşıb. 10 illik xəzinədarlıq notunun gəlirliliyi dünən investorların daha təhlükəsiz aktivlərə üz tutması nəticəsində 4,13 faizə düşüb.

Polad və alüminium: ABŞ-ın bütün ölkələrdən polad və alüminium idxalına tətbiq etdiyi 25 faizlik gömrük rüsumu martın 12-də qüvvəyə minib.

Avropa Birliyi: AB aprel ayından başlayaraq 28 milyard dollar dəyərində ABŞ mallarına rüsum tətbiq etməklə metalların proteksionizminə cavab verdi. Lakin bəzilərinin icrasını aprelin ortalarına qədər təxirə salıb. Bu gecikmələrə Amerika viskisinə 50 faiz vergi daxildir ki, bu da Trampı Avropa spirtli içkilərinə 200 faizlik tariflərlə hədələməyə vadar etdi.

Kanada və Meksika: Trampın ABŞ qonşularına tətbiq etdiyi 25 faizlik tarifləri martın 4-də qüvvəyə minib. Yalnız iki gün sonra Tramp ABŞ-ın Amerika Birləşmiş Ştatları-Meksika-Kanada Razılaşmasına (USMCA) uyğun gələn mal və xidmətlərə tarifləri aprelin 2-dək dayandıracağını açıqladı. Kanada polad və alüminium tariflərinə təxminən 20 milyard ABŞ dolları dəyərində yaxşı tariflərə cavab verdi.

Çin: Tramp, ilk dövründə qüvvəyə minən mövcud 10 faizlik tariflərə əlavə olaraq, təxminən 20 faizlik yeni ümumi tariflər tətbiq etdi. Çin, martın 10-da qüvvəyə minən ABŞ-ın toyuq və donuz əti kimi təsərrüfat məhsullarına 15 faizə qədər tariflərlə cavab verdi.

Venesuela: Tramp ABŞ-ın Venesuelaya ikinci dərəcəli rüsumlar tətbiq edəcəyini açıqladı. Venesueladan neft və ya qaz alan istənilən ölkə ABŞ-la ticarət edərkən 25 faiz vergi ilə üzləşəcək.

ABŞ 2024-cü ildə 37,2 milyard dollarlıq ixracatla rekord qıraraq avtomobil sektoru üçün doqquzuncu ən böyük bazar oldu. Türkiyə İxracatçılar Məclisinin (TİM) məlumatlarına görə, ABŞ 2024-cü ilin ilk iki ayında 22-25 milyard dollarlıq ixracatla 10-cu yerdə qərarlaşıb. 2025-ci ilin yanvar-fevral aylarında ixrac 4 faiz artaraq 198 milyon dollara çatıb. ABŞ-a ixracın payı 3,3 faiz təşkil edib. Türkiyənin bu ölkəyə ixracı əsasən komponentlər və ehtiyat hissələrdən ibarətdir. Bununla belə, “Temsa” kimi avtobus istehsalçıları ABŞ-a da ixrac edirlər. Əslində ABŞ “Temsa”nın mühüm bazarlarından biridir. 2024-cü ilə qədər ABŞ bazarında yüzdə 49 böyüyən “Temsa”, öz seqmentində yüzdə 15-ə qədər bazar payına sahibdir. Uzun illərdir bu ölkədə olan şirkət ABŞ-ı əsas ixrac bazarlarından biri kimi görür. Son bir neçə ildə e-Jest mikroavtobusları ilə Kanadanın elektrik mobillik çevrilməsini idarə edən Karsan, ABŞ bazarını da hədəf aldı. 2024-cü ildə ABŞ bazarı üçün distribütorluq müqaviləsi imzalayan şirkət ölkədə sürətlə böyüməyi hədəfləyib.