Antarktidada buz dağının altında “sirli” strukturlar aşkar edilib. Uzunmüddətli araşdırma aparan tədqiqatçılar qitənin dəniz səviyyəsinin qalxmasında oynadığı rolu daha yaxşı başa düşməyə ümid edirlər.

Su üzərində üzən nəhəng buz kütlələri (Şelf buzlağı) Antarktikadakı buzlaqlarından qopan parçaların okeana tökülməsinə mane olur. Bu baxımdan onlar qlobal dəniz səviyyəsinin qalxmasının qarşısının alınmasında mühüm rol oynayırlar.

Şelfin aşağı hissəsi daha isti sularla təmasda olur, bu da onların əriməsinə və buzlaqların dənizə daha tez əriməsinə səbəb olur.

İsveçin Höteborq Universitetindən okeanoqraf Anna Uahlin deyir: “Antarktidadakı buz dövranını və buzun qitədən okeana necə çatdığını anlamaq üçün buzun aşağıdan necə əridiyini anlamaq lazımdır. Bu, quru buzunun okeana daşınmasında buzlaqların qırılması qədər vacib bir prosesdir”.

Bununla əlaqədar olaraq, Uahlin və həmkarları Qərbi Antarktidadakı Dotson Buz Şelfinin dibini araşdırıblar.

2022-ci ildə tədqiqatlarına başlayan alimlə uzaqdan idarə olunan avtomobildən istifadə ediblər. Ran adlı bu sualtı qayıq şelfdən 17 metr aşağı enərək 1000 metrdən çox məsafə qət edib.

Eni 50 kilometr və qalınlığı 350 metr olan Dotson Şelfi haqqında əldə edilən məlumatlar, 31 iyul tarixində “Science Advances” jurnalında dərc olunub.

Tədqiqat qrupu deyir ki, Ranın topladığı məlumatlardan bəziləri onların gözləntilərinə uyğun gəlirdi, lakin bəziləri “sirli” idi.

Elm adamları cərəyanların şelf əsasını aşındırdığı nöqtələrdə Dotsonun daha tez əridiyini və buzlaq boyunca çatların ərimənin səthə daşınmasına imkan verdiyini müəyyən ediblər. Bu onların gözlədiyi vəziyyət idi.

Bununla belə, şelfin dibinin düz olmasını gözləyən komanda, bu hissənin daha əvvəl görülməmiş gözyaşı damlalarına bənzəyən strukturlarla dolu olduğunu aşkar edib. Strukturlarından bəzilərinin hündürlüyü 300 metrə çatırdı.

Uahlin, strukturları ilk dəfə görəndə gözlərini ondan çəkə bilmədiklərini deyir: “Bunun belə görünə biləcəyini bilmirdik”.

Tədqiqatçılar bu qəribə strukturların Yerin fırlanması ilə hərəkət edən suyun buzlaqın dibində qeyri-bərabər əriməsinə səbəb ola biləcəyini düşünürlər.

Buz kütləsinin əriməsində onun şelfinin altındakı strukturların hansı rol oynadığını anlamaq üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

Komanda bu ilin yanvar ayında “Ran” ilə daha çox araşdırma aparmağa çalışıb, lakin uzaqdan idarə olunan texnika yoxa çıxıb. Tədqiqatçılar Antarktidaya yeni texnika qayıtmağı və digər şelfin döşəməsini araşdırmağı planlaşdırırlar.