İngiltərədə son 15 ildə 170-dən çox qadın öz oğulları tərəfindən qətlə yetirilib. Kişilər tərəfindən öldürülən qadınların demək olar ki, onda birini təşkil edən bu qətllər Britaniya hökumətinin analara qarşı zorakılıqla mübarizə üçün xüsusi tədbirlər görməsinə çağırışları gücləndirdi.

“Femicide Census” hesabatı, oğulları tərəfindən öldürülən qadınların böyük əksəriyyətinin psixi sağlamlıq problemləri olan cinayətkarlar tərəfindən hədəf alındığını ortaya qoyur və bu faciəli reallığın kifayət qədər tanınmadığını vurğulayır.

“The Guardian” yazır ki, kişilər tərəfindən öldürülən 2000 qadının ölümünü araşdıran hesabat anaların oğulları tərəfindən öldürülməsinə misli görünməmiş perspektiv təqdim edir.

Hesabatda ana qətllərinin 58 faizində psixi sağlamlıq problemlərinin olduğu üzə çıxıb. Kampaniya qrupunun həmtəsisçisi Karen İnqala Smit “The Guardian”a qadınların dövlət təqsirinin cəzasını çəkdiyini deyib.

“Kişilərin analara qarşı zorakılığı böyük ölçüdə tanınmayan, lakin qəddar bir reallıqdır”, – deyən Smit, bu rəqəmlərin aysberqin yalnız görünən hissəsi olduğunu vurğulayıb. “Bunlar öldürülən qadınlardır, amma orada tam səfalət içində yaşayan daha çox gizli qurbanlar var və heç kimin bundan xəbəri yoxdur”.

Mütəxəssislər deyirlər ki, psixi sağlamlıq problemləri və narkotik maddələrdən asılılıq, eləcə də yaşlı uşaqları valideynləri ilə daha uzun müddət yaşamağa məcbur edən əlverişli mənzil çatışmazlığı bu qətllərin əsas səbəblərindən biridir. Bəzi oğulların analarını zorakılıq etmək üçün “təhlükəsiz məkan” kimi gördükləri də düşünülür ki, bu da qadın cinsləri ilə əlaqələndirilir.

Oksford və Mançester universitetlərinin akademikləri Reyçel Kondri və Karoline Miles tərəfindən “Femicide Census” ilə əməkdaşlıqda aparılan araşdırmalar, 2009-2021-ci illər arasında oğulları və nəvələri tərəfindən öldürülən qadınların 70 faizinin psixi sağlamlıq problemləri olduğunu müəyyən etdi. Amma Kondri qeyd edib ki, ruhi xəstə oğullarına qulluq edən analar üçün xüsusi profilaktika siyasəti yoxdur: “Valideynlər çox vaxt uşaqlarından gördükləri zorakılığı məişət zorakılığının bir forması kimi qəbul etmirlər və buna görə də kömək axtarmaq onlar üçün olduqca çətin ola bilər və ya bu, tanınmaz hala gələ bilər”.

“Femicide Census” hesabatı, polis qeydlərindən və media hesabatlarından əldə edilən məlumatları birləşdirərək, 2009-cu ildən bəri İngiltərədə kişilər tərəfindən öldürülən 2000 qadın qətllərinin qanuni şəkildə tamamlanan işləri üzərində araşdırıb.

***

Məlumata görə, İngiltərədə 2009-cu ildən bəri hər üç gündə bir qadın öldürülüb.

Öldürülən qadınların 90 faizi əvvəllər qatilləri tanıyıb. Cinayəti törədənlər çox vaxt ailə üzvləri, indiki və ya keçmiş tərəfdaşlar olub.

Qadınların 61 faizi indiki və ya keçmiş partnyorları tərəfindən öldürülərkən; 9 faizi oğulları, 6 faizi digər ailə üzvləri, 15 faizi tanıdıqları digər kişilər, 10 faizi isə tanımadıqları şəxs tərəfindən öldürülüb.

Qadınların yaxın ailə üzvü tərəfindən öldürüldüyü 213 hadisənin 80 faizini oğulları tərəfindən öldürülən analar təşkil edib.

Hesabatda qadınların öldürülmə üsulları da yer alıb və kifayət qədər diqqət çəkən məlumatlar var: qadınların demək olar ki, yarısı bıçaqlanaraq, 27 faizi boğularaq, 17 faizi küt əşya ilə vurularaq, 16 faizi fiziki hücumlar (təpik, yumruq və ya ayaq basmaq) nəticəsində dünyasını dəyişib. Bundan əlavə, halların dörddə birində birdən çox zorakılıq növü aşkar edilib.

Bundan əlavə, qadın cinayətlərinin 59 faizində ölümə səbəb olan həddindən artıq güc və qəddarlığa rast gəlinib.

Digər tərəfdən İngiltərədə qadın cinayətlərinin ən yüksək olduğu bölgələr sırasıyla Lesterşire, Mersisayd, Uest Midlends, Böyük Mançester və paytaxt London olub.

Qadınların fahişəliklə bağlı öldürülməsi hadisəsində qurbanların daha gənc olduğu və əsasən Britaniya əsilli olmadığı müşahidə edilib. Ən azı 163 qətl hadisəsinin uşaqların şahidi olduğu halda, 37 qadın və əksəriyyəti ataları tərəfindən öldürülən 53 uşaq həyatını itirib.

Hesabatda qadınları öldürən kişilərə verilən cəzalarla bağlı məhkəmə qərarları da araşdırılıb. Müvafiq olaraq, qatillərin yüzdə 60-ı qətldə günahkar bilinib, 22-si isə “məsuliyyəti azaldılmış adam öldürmə” səbəbiylə daha yüngül cəza alıb. 12 faizində qatil qətldən sonra intihar edib.

Qətldə təqsirli bilinənlər üçün ən qısa cəza 9 il, ən uzun müddət isə 47 il olub. Ömürlük azadlıqdan məhrum edilənlərin nisbəti cəmi 1 faiz təşkil edib.

Hesabatda qətl cinayətinin mübahisə doğurduğu bildirilib. 2020-ci ilə qədər adam öldürməkdə təqsirli bilinən 229 kişidən yalnız 18-i hələ də həbsdədir.

Bəzi müttəhimlər cəzalandırılmadan sərbəst buraxılıb. Məsələn, arvadının boğazını arxadan kəsdiyi aşkarlanan cinayətkar patoloqun rəyinə əsasən, “özünümüdafiə” maddəsi ilə bəraət qazanıb.

Məhkumluq növünə görə də hökm fərqləri müşahidə olunub: qətl törətməkdə təqsirli bilinən oğulların 76 faizi psixi sağlamlıq müəssisələrinə göndərilib, eyni cinayətə görə məhkum olunmuş şəriklər və ya keçmiş şəriklərin yalnız 42 faizi belə müəssisələrə yerləşdirilib.

“Femicide Census”un həmtəsisçisi Klarri O'CKllaqan hökumətin 10 il ərzində qadınlara qarşı zorakılığı yarıya endirmək vədini xatırladaraq, “Bizim məlumatlarımız var, problemləri bilirik. İndi təkcə kişi zorakılığı ilə mübarizə aparmaq üçün deyil, həm də ona tamamilə son qoymaq üçün hərəkətə keçməyin vaxtıdır”, – deyib.

Qadınlara və qızlara qarşı zorakılıq üzrə rəsmi Cess Fillips, hesabatın qadın qətlinin “dəhşətli miqyasını” göstərdiyini söyləyib: “Hətta bir qadının öldürülməsi çox böyükdür, amma burada 2000 qadından danışırıq. Bu mübarizə hamımızdan əlimizdən gələni etməyi tələb edir və buna uyğun hərəkət etməliyik”.