Tədqiqatçılar kvant şəbəkələrində istifadə üçün ilk əməliyyat sistemini hazırlayıblar. Yeni sistemin kvant internetinin real həyatda tətbiqini sürətləndirəcəyi gözlənilir.

Alimlər uzun müddətdir ki, kvant kompüterlərini bir şəbəkədə birləşdirmək üsulları üzərində işləyirlər. Bu cihazlar arasında məlumat ötürülməsinin həm sürətini, həm də təhlükəsizliyini artıracağı üçün vacibdir.

Lakin sistemin hər bir kvant kompüterinin aparatına uyğunlaşması zərurəti bu texnologiyanın inkişafına ciddi maneə idi. Tək proqramı işlədən kvant kompüterlərindən fərqli olaraq, kvant şəbəkəsi tətbiqləri müxtəlif şəbəkə qovşaqlarında müstəqil şəkildə icra olunan ayrı-ayrı proqramlar tələb edir.

Avropanın müxtəlif universitet və institutlarından tədqiqatçıları birləşdirən Quantum İnternet Alyansı “QNodeOS” adlı yeni əməliyyat sistemi ilə bu problemin öhdəsindən gəlməyi bacarıb.

Əməliyyat sistemi kvant şəbəkəsi daxilindəki cihazları, tərkibindəki kubitlərin növündən asılı olmayaraq idarə edə bilər. Qubitlər və ya kvant bitləri klassik kompüterlərdə verilənlərin əsas vahidi olan bitlərə uyğun gəlir.

Nəticələri dünən (12 mart) nəzərdən keçirilən “Nature” jurnalında dərc edilən tədqiqat “QNodeOS”u xüsusi işlənmiş almazdan və elektrik yüklü atomlardan hazırlanmış iki növ kvant kompüteri ilə sınaqdan keçirib.

Bənzər bir proses, noutbukdan istifadə edərək bulud hesablamasında olduğu kimi, müxtəlif avadanlıqları olan cihazlarda da həyata keçirildi. Komanda həmçinin “QNodeOS”un eyni vaxtda iki proqramı işlətməklə çoxlu tapşırıqları yerinə yetirmə qabiliyyətini ölçüb.

Tapıntılar göstərir ki, yeni əməliyyat sistemi iki növ kvant aparatı ilə düzgün işləyə bilər.

Araşdırmaya rəhbərlik edən professor Stefani Vener, “Tədqiqatımızın məqsədi hər kəsə kvant şəbəkəsi texnologiyasını çatdırmaqdır. Biz QNodeOS ilə irəliyə doğru böyük bir addım atırıq”, – deyib.

“İlk dəfə olaraq kvant şəbəkəsində tətbiqləri asanlıqla proqramlaşdırmağı və işlətməyi mümkün edirik”.

Alimlər bildirirlər ki, yeni sistemin təmin etdiyi rahatlıq çox daha təhlükəsiz kvant interneti yolunda mühüm addımdır.

“Kvant şəbəkələri üçün əvvəllər heç vaxt yaradılmayan belə bir struktur tərtibatçılara aparat təfərrüatlarına deyil, tətbiq məntiqinə diqqət yetirməyə imkan verir”, – məqalənin müəlliflərindən biri Bart van der Vext deyib.

Bu, bəzilərini bu gün təsəvvür belə edə bilmədiyimiz yeni tətbiq növlərinin ortaya çıxmasını asanlaşdırır.

Komanda “QNodeOS”u digər tədqiqatçılar üçün əlçatan etməklə texnologiyanın inkişafını sürətləndirməyi planlaşdırır.