Süni intellektin təqdim etdiyi məlumatların etibarlılığı modelin öyrədildiyi məlumat dəstlərinin keyfiyyətindən asılı olaraq dəyişir. O, həmişə 100 faiz dəqiq nəticə verə bilmir. Nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu ayırd edəcək dünyagörüşü yoxdur.

“Blockchain & Süni İntellekt” Akademiyasının təsisçisi Devrim Danyal üçün süni intellektin məlumatı necə istehsal etdiyi, məlumatları harada topladığı və nə qədər etibarlı olduğu haqqında məqalə yazıb. Vaxt.az həmin məqaləni təqdim edir.

***

2024-cü ildir. Biz texnologiyaya müəyyən bir nöqtədən toxunuruq və birlikdə onun yeni tarixini yazırıq, burada süni intellektdən istifadə etməyə başlamayan insanlar azdır və onun haqqında eşitməyənlərsə, daha da azdır. Süni intellektlə maraqlanan bir çox insan bu texnologiyanın necə işlədiyi və verdiyi cavabların mənbəyi ilə maraqlanır. Bəziləri artıq süni intellekti gündəlik həyatlarının bir hissəsinə çeviriblər. Bəzi insanlar süni intellektin sehrinə düşüblər, çünki verdiyi cavabları başa düşməsələr də, onun səlisliyindən təəccübləniblər. Bu skeptik yanaşmalar qarşısında düşündürən suallara cavab vermək süni intellektin arxasında duran prosesləri anlamaq üçün çox vacibdir.

Süni intellekt məlumatı necə təmin edir?

Yeni doğulmuş körpəni düşünün. Uzun bir gözləmədən sonra dünyaya gələndə ətrafını yavaş-yavaş, mərhələli şəkildə qavrayır, gözlərini tam aça bilmir, ətrafdakı səsləri eşitsə də tam təsvir edə bilmir, qoxuları qavra bilmir, bir sözlə, hiss edə bilmir. 5 duyğu orqanı ilə ətraf mühiti hiss edir. Sıfır süni intellektin inkişafı da oxşar şəkildə davam edir. Gördüyünü anlayır, səsləri ayırd edə bilir, qoxuları təsnif edə bilir, buna görə də körpədən heç bir fərqi yoxdur. Təqdir edərsiniz ki, miqyaslılığı sayəsində bu mərhələləri tək bir canlıdan çox daha əhatəli şəkildə keçir və öyrəndiklərini heç vaxt unutmayan bunun üçün tükənməz həvəs. Artıq insanla müqayisə oluna bilməyəcəyi bir nöqtəyə çatdıqda, kompüter genləri sayəsində ona verilən müxtəlif alqoritm və modellərdən istifadə edərək məlumatları emal etməyə və onlardan mənalı nəticələr çıxarmağa başlayır. Siz bunu ibtidai məktəb yaşına çatmayan “öyrənməyi öyrənən” körpə kimi düşünə bilərsiniz. Təbii ki, insanın hüdudları ilə müqayisədə minlərlə sözdən ibarət romanı eyni anda oxuyan və hər hərfi təhlil edən bir quruluş bir az qorxulu görünə bilər. Süni intellekt modelləri bu funksiyanı böyük məlumat dəstlərinə əsaslanan maşın öyrənməsi və dərin öyrənmə üsulları ilə təmin edir. Başqa sözlə, süni intellektin verdiyi məlumatlar ona verilən məlumatları emal etməklə əldə edilir.

Süni intellektə məlumatı kim verir?

Süni intellektin əsas mənbəyi insanlardan və bir çox müxtəlif mənbələrdən əldə edilən böyük məlumat dəstlərinə əsaslanır. Bu məlumat dəstləri məqalələr, kitablar, elmi araşdırmalar, forumlar və internetdəki digər rəqəmsal məzmun və ya ağlınıza gələn hər hansı digər məlumat mənbəyi kimi müxtəlif mənbələrdən toplanır. O, bu böyük məlumat dəstlərini təhlil edir və bir çox meyarlara uyğun olaraq ona verilən suallara kimin və necə cavab verməsi lazım olduğu kimi maskalanaraq istifadəçinin sualına ən uyğun cavabı seçir. Təqdim etdiyi cavablar ona təqdim edilən məlumat dəstlərindən və təlim keçdiyi modellərdəki məlumatlardan gəlir. Nümunə vermək üçün – Süni intellekt modeli milyardlarla sözdən ibarət mətnlərlə öyrədilir. Bu təlim prosesi zamanı model mətnlər arasındakı nümunələri və əlaqələri öyrənir ki, konkret suala müvafiq cavablar verə bilsin. Məsələn, əlifbanı öyrəndikdən sonra sait/samit, -e, -i, -də, -dən, sadə formada ünsiyyət qurmağı öyrənirik. Fərq ondadır ki, süni intellekt eyni öyrənmə prosesinin sonunda 100-dən çox dildə danışmağı bacarır və o, ən sadədən tutmuş ən çətininə qədər bütün suallara cavab verə bilən bir tələbə kimi daim təlim prosesindən keçir.

Məlumat nə dərəcədə etibarlıdır?

Süni intellektin təqdim etdiyi məlumatların etibarlılığı modelin öyrədildiyi məlumat dəstlərinin keyfiyyətindən asılı olaraq dəyişir. Etibarlı və dəqiq mənbələrdən əldə edilən məlumatlarla öyrədilirsə, cavabları əsasən dəqiqdir. Süni intellekt bu günün hüquqşünaslarını, həkimlərini və ya mühəndislərini yetişdirən imtahanları uğurla başa vursa da, nəyin doğru, nəyin yanlış olduğunu ayırd edəcək dünyagörüşü olmadığı üçün həmişə 100 faiz dəqiq nəticə verə bilmir. Buna görə də süni intellektin öyrədildiyi məlumatlar böyük əhəmiyyət kəsb edir və səhvlər və ya yanlış məlumatlar onu azdıra bilər. Süni intellekt verilənlər bazaları insan əli və ya avtomatlaşdırılmış sistemlər tərəfindən toplanan məlumat dəstlərindən yaradılır. Bu verilənlər bazaları süni intellekt modelinin təlim prosesində istifadə etdiyi əsas mənbədir. Məlumatlar diqqətlə seçilir və işlənir, beləliklə, süni intellektin dəqiq və ardıcıl məlumat verməsini təmin edir.

Cavablar avtomatikdir, yoxsa insan müdaxiləsi var?

Süni intellekt istifadəçinin verdiyi sualı təhlil edib sonra öz bilik bazasından ən uyğun cavabı seçərkən, təbii ki, öz modelinə uyğun olaraq ən səmərəli nəticəni gətirməyə diqqət yetirir. Bu prosesdə modelin təlim zamanı öyrəndiyi nümunələr və əlaqələr işə düşür və model problemin kontekstini və istifadəçiyə ən yaxşı şəkildə necə cavab verə biləcəyini qiymətləndirərək qərara gəlir. Onun verdiyi cavablar adətən tam avtomatik olur, yəni insan müdaxiləsi olmadan suala cavab verirlər. Bununla belə, bəzi süni intellekt sistemlərində cavablar dəqiqliyi və ardıcıllığı təmin etmək üçün mühəndislər və məlumat alimləri tərəfindən nəzərdən keçirilir, qiymətləndirilir, daim yenilənir, istiqamətləndirilir və təkmilləşdirilir. Süni intellekt daim öyrənən bir sistem olduğundan, o, daim yeni məlumatlar ilə qidalanır və bu məlumatlar üzərində öyrədilir. Bu yolla, zamanla daha dəqiq və istifadəçi yönümlü cavablar vermək qabiliyyətini qazanır.

Süni intellektin gələcəyi və etibarlılığı?

Süni intellekt nə qədər inkişaf etmiş bir sistem olsa da, inkişaf prosesinin təbii ki, müəyyən məhdudiyyətləri var. Məsələn, süni intellektin mürəkkəb insan duyğularını anlamaqda və ya yaradıcı düşüncələr yaratmaqda məhdud olduğu aydındır. Bundan əlavə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, modelin öyrədildiyi məlumat dəstlərinin keyfiyyəti və əhatə dairəsi cavabların düzgünlüyünə təsir göstərir. Süni intellektin gələcəyi onun daha dəqiq və etibarlı məlumat vermək qabiliyyəti ilə formalaşacaq. Araşdırma və inkişaf davam etdikcə, süni intellekt modelləri daha da təkmilləşəcək və istifadəçilərin ehtiyaclarına daha yaxşı cavab verə biləcək. Bununla belə, insanın müdaxiləsi və nəzarəti də bu prosesdə mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. Çünki son nəticədə süni intellekt özünü öyrətmə və öyrənmə strukturunu demək olar ki, mükəmməl şəkildə qurmağa başlayana qədər ona verilən məlumatlar əsasında işləməyə davam edəcək. Sizcə o günlərdən nə qədər uzağıq?