Son zamanlar güclənən tənəzzül narahatlıqları enerji əmtəələrinin qiymətlərinin aşağı düşməsinə səbəb olsa da, enerji xərclərinin azalmasının ərzaq qiymətlərində də əks oluna biləcəyi bildirilir.

Dünyada inflyasiya ilə mübarizə başa çatdığı üçün qlobal ərzaq qiymətləri də dövlətlərin diqqət mərkəzindədir.

Qlobal miqyasda həm həcm, həm də tələbat baxımından ən mühüm ərzaq məhsullarından biri olan taxılın qiymətləri azalarkən, şəkər və ətin qiymətləri də ucuzlaşıb.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) qlobal ərzaq qiymətləri indeksi hesabatına görə, ərzaq qiymətləri illik bazda 1,1, taxıl qiymətləri indeksi 0,5, şəkər qiymət indeksi isə 4,7, ət qiymət indeksi isə 0,7 faiz azalıb.

Hesabata görə, 2024-2025-ci illərdə ümumi dünya taxıl istifadəsinin 2023-2024-cü illərlə müqayisədə 0,2 faiz artaraq 2 milyard 852 milyon tona çatacağı gözlənilir. Ərzaq alışı komponentində gözlənilən artım səbəbindən düyü istehlakının da rekord həddə çatacağı gözlənilir.

Neftin qiymətinin aşağı düşməsi ilə yanaşı, onların ərzaq qiymətlərinə təsirlərinin də izlənməyə başladığını qeyd edən analitiklər enerji xərclərinin ucuzlaşmasının kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətinə də aşağı təsir göstərə biləcəyini vurğulayıblar.

Sentyabrın 2-si həftəsində “Brent” markalı neftin barel qiymətinin 7,2 faiz azalması 2023-cü ilin oktyabr ayından bu yana ən kəskin ucuzlaşma kimi önə çıxsa da, ötən həftə 68,5 dollara enərək son 3 ilin ən aşağı səviyyəsinə çatıb.

Əmtəə Bazarları Mütəxəssisi ekspertləri qiymətləndirmədə, tənəzzül narahatlıqları və enerji qiymətlərindəki azalmanın təsiri ilə qida qiymətlərində istehsal xərclərinin azala biləcəyini proqnozlaşdırır.

Həcm baxımından taxıl və taxıl qiymətlərindəki eniş FAO-nun açıqladığı qlobal ərzaq qiymətləri indeksinin azalmasının mühüm mənbələrindən biridir.

Qara dəniz bölgəsində, xüsusilə buğda tərəfində ixracın artmasının, ABŞ və Argentinada istehsalın yüksək səviyyədə olmasının taxıl maddəsinin qiymətlərinin aşağı qalmasını təmin etdiyini və istehsalın artımı proqnozları taxıl qiymətlərindəki enişin ən mühüm amillərdən birinin olduğunu qeyd edilib.

Qarğıdalı qiymətlərinin aşağı qaldığını və qarğıdalının yüzdə 60-ının sənaye sahəsində istifadə edildiyini, biodizel istehsalında da qarğıdalıdan istifadə edildiyini, neft qiymətlərinin aşağı qalması ilə qarğıdalı tələbinin azaldığını bildirib.

Enerji qiymətlərindəki enişin təsiri ilə tənəzzül narahatlıqları qida qiymətlərində istehsal xərclərini azalda biləcək və əgər tənəzzül baş verərsə qiymət təzyiqləri ön plana çıxacaq.

Digər tərəfdən önümüzdəki dövrdə qiymətlərə təsir edən ən mühüm amil hava şəraiti olacaq.

Keçən il “El Ninyo” isti hava şəraiti gündəmdə idi və bu ay isə “La Nina” soyuq hava hadisəsinin başlaması ilə hava istiliyinin bir qədər aşağı düşəcəyinin gözlənir. Bu da buğda, qarğıdalı, şəkər, qəhvə, pambıq və Cənubi Amerika, Uzaq Şərq və Hindistanda istehsal edilən düyünün qiymətlərində dalğalanmalar yarada bilər.

Şəkər, buğda, qarğıdalı və bitki yağlarının qiymətləri inflyasiyanı dayandıra biləcək, hansı ki, bitki yağlarının qiymətləri son 20 ayda pik həddə çatıb.

***

Neft qiymətlərinin ərzaq və kənd təsərrüfatı qiymətlərinə təsiri iki şəkildə baş verir. Birincisi giriş xərcləri ilə izah edilir, ikincisi isə bioyanacaq kimi alternativ enerji mənbələri üçün istifadə olunan kənd təsərrüfatı məhsullarına tələbatla izah olunur.

Bioyanacaq istehsalına imkan verən kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı xüsusilə neft qiymətlərindən asılıdır. Neft qiymətlərindəki enişin enerji mənbələrindən biri olduğu üçün kənd təsərrüfatı maşınlarının və gübrələrin istehsalında istifadə olunan maddələr ucuzlaşması kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinin azalmasına səbəb olacaq.

Bioyanacaq istehsalında istifadə edildiyi və gübrə kimi enerji tutumlu xammal tələb etdiyi üçün qarğıdalı qiymətinin neft qiymətləri ilə əlaqədədir. Soyada da oxşar tendensiyalar ola bilər.

Xam neft qiymətlərindəki enişin etanol kimi alternativ yanacağa tələbi azaldır, xam neft qiymətləri azaldıqda, etanol istehsalına daha az şəkər getdiyi üçün şəkər qiymətlərində azalma ola bilər.