Rusiya 2022-ci ildə Ukraynanı işğal etdikdən sonra pilotsuz təyyarələrdən istifadədə böyük artım olub. Ukraynanın pilotsuz sistemlərə cavabdeh hərbi komandiri Vadim Suxarevski bildirib ki, NATO orduları müasir pilotsuz uçuş aparatları (PUA) döyüşlərinə hazır deyil.

Ukraynalı general xəbərdarlıq edib ki, Rusiya ilə üç ildir davam edən münaqişədə hər iki tərəf texnoloji üstünlük uğrunda yarışır. Kiyev Rusiyadan bir addım öndə qalmaq üçün süni intellektdən istifadə edir, daha çox yerüstü pilotsuz təyyarələr istifadə edir və rus pilotsuz təyyarələrini vurmaq üçün lazerləri sınaqdan keçirir.

Yeni yaradılan Pilotsuz Sistemlər Qüvvələri üçün təchiz olunmuş ofisdə “Reuters”ə danışan Suxarevski, 2022-ci ildə işğalın başlanmasından bəri dron müharibəsinin necə böyük irəliləyişlər əldə etdiyini və ənənəvi müharibə doktrinalarını necə təkmilləşdirdiyini izah edib.

“Gördüklərimə və eşitdiklərimə görə, heç bir NATO ordusu pilotsuz təyyarələrin hücumlarına qarşı dayanmağa hazır deyil”, – deyən Suxarevski, hərbi alyansın pilotsuz təyyarələrin iqtisadi üstünlüyünü də nəzərə almalı olduğunu bildirib.

“Bu sadəcə əsas riyaziyyatdır. “Şahed” PUA-nı vurmaq üçün bir raket neçəyə başa gəlir? Bir gəmi, təyyarə və ya hava hücumundan müdafiə sistemini yerləşdirmək neçəyədir?” – deyə soruşdu.

Uzun mənzilli dronların ən sadə “aldadıcı” modelləri üçün cəmi bir neçə min dollara başa gəldiyi halda, “Şahed” hücum PUA-larının on minlərlə dollara başa gələcəyi təxmin edilir. Hava hücumundan müdafiə mərmiləri adətən altı və ya yeddi rəqəmli qiymət etiketlərini daşıyır və bir çox ölkədə onların məhdud ehtiyatları var. Bu, onların PUA-lara qarşı istifadəsini iqtisadi cəhətdən səmərəsiz edir”.

Suxarevskinin şərhləri Ukraynadakı müharibənin uzanacağı və ya şiddətlənəcəyi təqdirdə bəzi Avropalı NATO üzvlərinin müdafiə xərclərini artırdığı bir vaxta təsadüf edir. ABŞ-ın Ukrayna və Avropaya dəstəyinin zəiflədiyi bir şəraitdə bu səylər daha da güclənib.

***

Rusiya 2022-ci ildə Ukraynanı işğal etdikdən sonra pilotsuz təyyarələrdən istifadədə böyük artım olub.

Ukrayna bildirir ki, 2024-cü ilə qədər 2,2 milyon kiçik FPV (“First-Person View”) PUA və 100 000 daha böyük, uzaq mənzilli PUA istehsal edib. Rusiya isə eyni il ərzində 1,4 milyon pilotsuz uçan aparat istehsal etməyi hədəflədiyini açıqlamışdı.

“Hazırda hətta Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı da hədəflərin 60 faizindən çoxunun pilotsuz təyyarələr tərəfindən məhv edildiyini deyir”, – deyən Suxarevski, PUA-ların taktiki istifadəsi və ondan sonrakı texnoloji inkişafların müharibənin gələcəyində həlledici olacağını əlavə edib.

Rusiya zərbələri tez-tez yüzlərlə pilotsuz təyyarəni, çox vaxt İran tərəfindən hazırlanmış “Şahed” hücum dronları və daha ucuz fırıldaqçı modellərin birləşməsini əhatə edir. Bu fırıldaqçı pilotsuz təyyarələr Ukraynanın məhdud hava hücumundan müdafiə raket anbarını məhv etmək üçün istifadə olunur.

Ukrayna pilotsuz təyyarələri daha effektiv vurmaq üçün yük maşınına quraşdırılmış pulemyotlardan və hərbi aviasiyadan istifadə edir. Kiyev həmçinin FPV PUA-ları ələ keçirən aparatlar və lazer silahları kimi alternativlər üzərində işləyir.

Suxarevski, Ukraynanın sabit qanadlı pilotsuz təyyarələri vurmaq üçün lazer silahlarını uğurla sınaqdan keçirdiyini və onları döyüş meydanına inteqrasiya etməyi hədəflədiyini, lakin konkret vaxt qrafiki təqdim etməyib.

Komandir, iki FPV dronunu 70 km-ə qədər daşıya bilən və sonra onları rabitə stansiyası kimi fəaliyyət göstərmək üçün buraxa bilən “ana gəmi dronu”nu inkişaf etdirdiklərini söyləyib.

Suxarevski bildirib ki, hazırda cəbhə xəttində minlərlə pilotsuz yerüstü texnika var ki, bu da əsgərlərin maddi-texniki təchizat və ya döyüş üçün təhlükəli bölgələrə getməsinə ehtiyacı azaldır.

Döyüş meydanında hər iki tərəf intensiv elektron müharibə üsullarından istifadə edərək dronların hava əlaqələrini pozmağı hədəfləyir. Bu, ənənəvi dronlarda idarəetməni itirilməsi səbəbindən avtomatik hədəfə müəyyən etmə sistemləri olan pilotsuz uçuş aparatlarının kütləvi artması baş verdi.

Bu sistemlərdə pilot dronun kamerası vasitəsilə hədəfi müəyyən etdikdən sonra süni intellekt dronu hədəfə yönəldir. Bununla belə, Suxarevski hücum qərarının insan tərəfindən verilməli olduğunu vurğulayaraq, Ukraynanın cəbhə xəttindəki pilotsuz təyyarələrinin ən azı yarısının bu sistemlərdən hansısa şəkildə istifadə etdiyini və döyüşdə istifadə edilən pilotsuz təyyarələrin əksəriyyətinin bu üsulu tətbiq edəcəyinə inandığını qeyd edib.

Suxarevski Ukraynanın dron qüvvələri üçün lazım olan sursatları tam təmin edə bilmədiyini etiraf edib və bəzi bölmələrin öz sursatlarını istehsal etməyə başladığını bildirib. Məsələn, o qeyd edib ki, bir briqada ayda 6-10 min patron istehsal edə bilər.

“Dronlar olmasaydı, hər şey daha pis olardı. Düşmən daha böyük, güclü və hücumda olduqda dronlar bizə asimmetrik cavab verməyə imkan verən silahdır”, – deyib.

Qeyd edək ki, Suxarevskinin verdiyi müsahibədə açıqladığı məlumatlar (ana dron gəmi, istehsal edilən PUA sayı, antidrone silahlar və s.) hərbi sirlərə daxil deyilmi?