Dünən Brüsseldə Avropa Birliyi (AB) liderlərinin görüşdüyü Avropa Şurasının binasında AB üzvlüyünə namizəd ölkə olan Ukraynanın gələcəyi və Avropanın təhlükəsizliyi müzakirə edilib.

Yekun bəyannamədə qəbul edilmiş qərarlar Avropa Şurasının rəsmi saytında dərc olunan öz əksini tapıb. Sənəddə Rusiyanın Ukraynaya qarşı apardığı “aqressiv müharibə”nin AB üçün yoxolma təhlükəsi olduğu bildirilib.

Sammitdə qitənin və onun vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün lazımi alətlərin və maliyyənin “sürətlə” səfərbər ediləcəyi bildirilib.

Şura Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra 2022-ci ilin martında Fransanın Versal şəhərində keçirilən sammitdə qəbul edilmiş Versal Bəyannaməsinə istinad edərək vurğulayıb ki, Avropa daha suveren, özünümüdafiə məsələsində daha məsuliyyətli olmalı, mövcud və gələcək təhdid və çağırışlara cavab vermək üçün daha yaxşı təchiz olunmalıdır.

Bununla bağlı məlumat verilib ki, blok ümumi müdafiə və hazırlıq səviyyəsini artıracaq, strateji asılılıqları azaldacaq, kritik imkanlardakı çatışmazlıqları aradan qaldıracaq, müdafiə sənayesi texnologiyaları və sənaye infrastrukturunu gücləndirəcək, lazımi nəqliyyat vasitələrinin tədarükünü sürətləndirilmiş templə həyata keçirəcək.

Bu addımların sənaye və texnologiya sektorlarında Avropanın rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına töhfə verəcəyi nəzərdə tutulur.

Müdafiə üçün “Büdcənin buraxılması” təklifi

Şura Avropanın təhlükəsizliyi və müdafiəsi üçün xərclərin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasının vacibliyini vurğulasa da, Brüsseldə keçirilən sammitdən 13 bəndlik yol xəritəsi ortaya çıxdı:

a. Avropa Komissiyasının Sabitlik və İnkişaf Paktında (SGP) müvəqqəti büdcə azadlığı bəndinin əlaqələndirilmiş şəkildə aktivləşdirilməsi təklifi Şura tərəfindən müsbət qarşılanıb. Bundan əlavə, ölkələrin müdafiə xərclərini asanlaşdırmaq üçün əlavə tədbirlərin araşdırılması tələb olunub.

SGP-yə üzv ölkələrin həddindən artıq büdcə kəsirlərini və dövlət borclarını nəzarət altında saxlamasını təmin etmək üçün qurulmuş büdcə intizam mexanizmidir. Müvəqqəti büdcə buraxılışı maddəsi ilə SGP iqtisadi böhranlar, böyük müharibələr və ya pandemiyalar kimi fövqəladə vəziyyətlərdə müvəqqəti olaraq dayandırılır.

Əlavə resurslar

b. Şura Komissiyanı AB daxilində müdafiə üçün əlavə maliyyə mənbələri təklif etməyə çağırıb. Üzv dövlətlər arasında ayrı-seçkiliyə yol verməmək və bərabər rəftar prinsiplərinə uyğun olaraq yeni stimulların təklif edilməsi xahiş olunub.

c. Komissiyanın AB büdcəsi ilə hazırlanacaq təxminən 150 milyard avroluq (təxminən 5,8 trilyon TL) kredit təklifi qeyd edilib və “təcili” araşdırma üçün Şuraya təqdim edilib.

d. Avropa İnvestisiya Bankının (AİB) təhlükəsizlik və müdafiəyə dəstəyi artırmaq planları “alqışlansa da”, banka cari kreditləşdirmə təcrübələrini nəzərdən keçirməyə çağırılıb.

Müdafiə sənayesi üçün özəl maliyyələşdirmənin səfərbər edilməsinin vacibliyi vurğulanıb və Komissiyadan investorları həvəsləndirmək üçün modellərin nəzərdən keçirilməsi xahiş edilib.

Şərq sərhədlərinə xüsusi diqqət yetirilir

f. Dördüncü ilinə qədəm qoyan Ukrayna müharibəsindən alınan dərslərə uyğun olaraq, AB səviyyəsində prioritet fəaliyyət istiqamətləri hava və raketdən müdafiə, artilleriya sistemləri, dəqiq zərbə imkanları, raketlər və sursatlar, pilotsuz uçuş aparatları (PUA) və PUA əleyhinə sistemlər, kosmos və kritik mobillik və hərbi texnikanın müdafiəsi, hərbi infrastruktur və hərbi texnikanın müdafiəsi kimi müəyyən edilib .

g. AB-nin bütün quru, hava və dəniz sərhədlərinin qorunmasının vacibliyi vurğulanarkən, Rusiya və Belarusdan gələn təhdidlərə qarşı şərq sərhədlərinə xüsusi diqqət yetirilməli olduğu bildirilib.

h. AB-nin digər sərhədlərindəki təhdidlərin də eyni əhəmiyyətə malik olduğu vurğulanıb.

I. Tələb və tələblərin sistemli şəkildə birləşdirilməli və uyğunlaşdırılmalı, birgə satınalma prosesləri sürətləndirilməli, müdafiə sənayesində birgə əməkdaşlığa başlanılmalıdır.

j. Avropa Müdafiə Agentliyindən (EDA) Avropa Komissiyası və üzv dövlətlərlə prosesi nəzərdən keçirməsi istənilib.

k. Avropa Müdafiə Sənayesi Proqramı (EDIP) danışıqlarının sürətlə başa çatdırılması üçün qanunvericilərə çağırış edilib.

2025-ci ildə qanuna çevrilməsi gözlənilən EDIP çərçivəsində Avropa Komissiyası yeni müdafiə fondları ayırmağı planlaşdırır. Bu təşəbbüs Avropanın müdafiə sənayesini daha müstəqil, rəqabətədavamlı və güclü etmək məqsədi daşıyır.

l. Avropa Müdafiə Fondu (EDF) vasitəsilə elmi-tədqiqat və təkmilləşdirmə fəaliyyətlərinin davam etdirilməsi vurğulanıb.

Fond 2017-ci ildə AB tərəfindən təklif edilən və müdafiə texnologiyaları və sənayeni gücləndirmək üçün 8 milyard avro büdcə ilə 2021-2027-ci illər arasında həyata keçirilən maliyyələşdirmə proqramıdır.

m. Müdafiə sənayesində hüquqi və inzibati maneələrin tez bir zamanda aradan qaldırılması üçün bürokratiyanın yumşaldılması istənilib. Bu kontekstdə Komissiyaya və ölkələrə müdafiə üçün xüsusi çeviklik təmin edəcək bir paket təqdim etməyə çağırıldı.

O, həmçinin həmfikir qeyri-AB tərəfdaşları ilə əməkdaşlığı gücləndirməyə çağırıb.