Mütəxəssislər nadir torpaq minerallarına olan marağın diqqətdən kənarda qalan başqa bir vacib elementi qeyd edirlər.

ABŞ prezidenti Donald Trampın Qrenlandiyanı öz ölkəsinə birləşdirmək istəməsi və Ukrayna ilə mədən sazişinin imzalanmasına təkan verməsi ilə məlum olub ki, nadir torpaq elementləri yataqları o qədər dəyərlidir ki, onlar yaxın gələcəkdə qlobal siyasəti formalaşdıracaq.

Lakin mütəxəssislər nadir torpaqlara marağın kölgəsində qalan başqa bir maddəyə də diqqət çəkirlər – mis.

NPR ilə danışan bir neçə mütəxəssis elektronika, naqil və hətta santexnika sahəsində istifadə olunan başqa bir vacib metalın çatışmazlığının eyni dərəcədə narahat ola biləcəyini xəbərdar edir.

Mis minilliklərdir hasil edilsə də, son 20 ildə ona tələbat artıb və 2020-ci ildən bu yana onun qiyməti təxminən 75 faiz bahalaşıb.

Nyu Cersidə yerləşən “Thomas Instrumentation” şirkətinin baş direktoru Kassandra Kummins, ailə şirkətinin kommersiya müştəriləri üçün istehsal etdiyi dövrə lövhələrində və digər elektron komponentlərdə istifadə olunan misin miqdarının böyük artımı ilə hesablaşmalı oldu.

Lakin əhəmiyyətinə baxmayaraq, Çili, Peru və Konqo Demokratik Respublikası kimi regionlardakı dünyanın ən böyük mis mədənləri qlobal qıtlıq fonunda tələbatı ödəmək üçün mübarizə aparır və ətraf mühitlə bağlı artan narahatlıqlarla üzləşirlər.

Cummins, şirkətin istifadə etdiyi mikroçiplərin nadir torpaq minerallarını ehtiva etdiyini, lakin hazır elektron lövhənin təxminən 90 faizi mis olduğunu söylədi.

Bununla belə, son illərdə misin artan qiyməti “Thomas Instrumentation” müştəriləri üçün bu hazır lövhələrin qiymətini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. “Biz qiymətləri qaldırmalıyıq”, – Kummins deyib.

2035-ci ildə mövcud mədənlərdən 2024-cü ilə nisbətən təxminən 15 faiz az mis hasil ediləcəyi düşünülür. Bundan əlavə, misin keyfiyyəti getdikcə aşağı düşür.

“Riverside” Kaliforniya Universitetinin geoloqu Mayk MakKibben, “Yüksək keyfiyyətli materialın əksəriyyəti artıq minalanmışdır. Beləliklə, biz daha istehsalı və emalına daha baha başa gələn və getdikcə daha aşağı keyfiyyətli materialların ardınca getməliyik”, – deyib.

***

Misin təkrar emal oluna bilməsi tədarükü müəyyən dərəcədə asanlaşdırsa da, kifayət qədər deyil. ABŞ-da mis tədarükünün yalnız üçdə biri təkrar emal edilmiş materialdan gəlir.

ABŞ hazırda istehlak etdiyi misin yarısını Kanada və Meksika kimi ölkələrdən idxal edir. Mis alüminium və polad kimi Ağ Evin ticarət müharibəsində öz yerini tapa bilər.

Ötən ay Tramp Kanadadan mis idxalı ilə bağlı araşdırma aparılmasına göstəriş verib. ABŞ-ın ticarət naziri Hovard Lutnik Trampın Kanadadan gələn polad və alüminium üçün 25 faiz tarifə misin də daxil edəcəyini təsdiqləyib.